H ΚΑΡΔΙΤΣΑ ΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΗΣ ΜΙΑΣ ΟΛΟΚΛΗΡΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΑΓΩΝΩΝ.Η ΕΠΕΤΕΙΟΣ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΚΑΙ Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΛΩΖΑΝΗΣ

Του Δ. Βερίλλη

Η Ημέρα Εθνικής Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, τιμάται κάθε χρόνο στις 14 Σεπτεμβρίου.
Σήμερα ,δε, συμπληρώνονται 91 χρόνια από  την Μικρασιατική Καταστροφή, μετά την ήττα εκεί του ελληνικού στρατού και 90 χρόνια μετά την υπογραφή της Συνθήκης Ειρήνης της  Λωζάνης που καθόρισε τα σύνορα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και ρύθμισε το θέμα της ανταλλαγής των πληθυσμών μετά από αυτά τα γεγονότα
Για τον ελληνικό στρατό αλλά και για τη συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού λαού η ελληνική εκστρατεία στη Μικρά Ασία, που άρχισε την 2η Μαϊου 1919, αποσκοπούσε στην εδαφική ολοκλήρωση του ελληνικού έθνους, συνεχίζοντας , εκατό έτη μετά, την εθνική προσπάθεια που είχε ξεκινήσει με την Επανάσταση του 1821.
Μετά από 3ετή πόλεμο και σημαντικές εναλλαγές διεθνών γεγονότων, πολιτικών αντιπαραθέσεων και μεγάλων πολιτικών και στρατιωτικών λαθών φθάσαμε στις  13 Αυγούστου 1922 όπου ο Κεμάλ αξιοποιώντας την ευνοϊκή διεθνή και εσωτερική συγκυρία, διενήργησε ισχυρή αντεπίθεση εναντίον των Ελλήνων νοτιοδυτικά του Αφιόν Καραχισάρ η οποία οδήγησε στην κατάρρευση  του μικρασιατικού μετώπου  και στη στρατιωτική ήττα. αλλά και τον ξεριζωμό εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων από την μικρασιατική γη.
 
Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ
 
Κλείνει επίσης τότε-το 1922- μία πολύ σημαντική περίοδος εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων, για το ελληνικό έθνος που οδήγησαν στην δημιουργία ουσιαστικά των σημερινών συνόρων του νεοελληνικού κράτους.
Μία περίοδος με σημαντικά και καθοριστικά γεγονότα που ξεκίνησαν με την επανάσταση στο Γουδή το 1909, τους δύο νικηφόρους Βαλκανικούς Πολέμους το 1912-1913 ,της  Μικρασιατικής Εκστρατείας το 1919-1922, το κίνημα με επικεφαλής τον Ν. Πλαστήρα , την δίκη των έξι-το Γουδή –και έκλεισαν ουσιαστικά  το 1923 με την υπογραφή της Συνθήκης Ειρήνης της Λωζάνης.
.H Καρδίτσα υπήρξε θετικός πρωταγωνιστής όλων εκείνων των γεγονότων. Συγκεκριμένα :
1ον  Στην επανάσταση στο Γουδή το 1909,το οποίο άλλαξε τότε την Ελλάδα στην οικονομία και την προετοίμασε τον ελληνικό στρατό για τους απελευθερωτικούς αγώνες που ακολούθησαν με τον Γεώργιο Καραϊσκάκη λοχαγό του πεζικού και βουλευτή Καρδίτσας. Ήταν επικεφαλής του Συνδέσμου των Υπαξιωματικών.. Ενώ αργότερα ήταν αυτός που πρωταγωνιστούσε για να κινείται η επανάσταση σε ριζοσπαστική κατεύθυνση. Υποστήριζε  τις μεταρρυθμίσεις , την κοινωνική δικαιοσύνη, τη βελτίωση του λαϊκού εισοδήματος.
2ον  Στους δύο Βαλκανικούς πολέμους οι οποίοι απελευθέρωσαν την Μακεδονία και την Ήπειρο τα στρατιωτικά τμήματα της δυτικής Θεσσαλίας ήταν αυτά  που χωρίς αμφιβολία πρωταγωνίστησαν στις σημαντικότερες μάχες των πολέμων ,όπως στα Γιαννιτσά που άνοιξαν το δρόμο για τη Θεσσαλονίκη, τα Γιάννενα και την Ήπειρο, το Λαχανά, τα στενά της Κρέσνας…
3ον Το ίδιο  έγινε και στην Μικρασιατική Εκστρατεία όπου  η Καρδίτσα συμμετείχε στην τριετή  εκείνη περιπέτεια όχι μόνον με τη στρατιωτική προσωπικότητα του Ν. πλαστήρα  αλλά και με το 1/38 Σύνταγμα Ευζώνων Καρδίτσης. Ανήκε  στην 1η
 
Μεραρχία των Θεσσαλών και αποτελούνταν αποκλειστικά από Καρδιτσιώτες στρατιώτες.
Μεταξύ των πολλών άλλων το 1/38 Σύνταγμα Ευζώνων Καρδίτσης πρώτο αποβιβάσθηκε στη Σμύρνη στις 2 Μαίου 1919. Αργότερα το 1/38 Σ.Ε. και γενικότερα η 1η Μεραρχία των Θεσσαλών, διέσπασε την άμυνα του Τουρκικού Στρατού στις μεγαλύτερες και  κρισιμότερες μάχες του πολέμου οι οποίες έγιναν το 1921. Δυστυχώς,  χωρίς να γίνει από την Στρατιωτική Διοίκηση εκμετάλλευση αυτών των επιτυχιών. Συγκεκριμένα αυτό έγινε, 3 φορές μάλιστα, στη λεγόμενη  «Μάχη του Σαγγάριου»,η οποία έκρινε την τελική έκβαση του πολέμου, όπου ο Ελληνικός στρατός καθηλώθηκε λίγα χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα του Κεμάλ που ήταν και ο αντικειμενικός στόχος του.
 
4ον Μετά από αυτό ο ελληνικός στρατός υποχώρησε και κατευθύνθηκε προς τα νησιά του Αιγαίου. Τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου μπροστά στην ανικανότητα των κυβερνήσεων να διαχειριστούν την κρίση ξέσπασε το Κίνημα της 11ης Σεπτεμβρίου 1922 στην Χίο και τη Λέσβο υπό τον Νικόλαο Πλαστήρα. Στις 13 Σεπτεμβρίου ο ελληνικός στρατός αποβιβάστηκε στο Λαύριο και η επαναστατική επιτροπή ανέλαβε την διακυβέρνηση του κράτους.
Η επαναστατική Κυβέρνηση του Ν. Πλαστήρα κατόρθωσε μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα να αναδιοργανώσει τον Ελληνικό στρατό και να παρατάξει απέναντι από τους Τούρκους στον Έβρο μία αξιόμαχη Στρατιά.
5ον Αυτό απετέλεσε ίσως και το ισχυρότερο επιχείρημα της ελληνικής αντιπροσωπείας, της οποίας ηγούνταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος ως εκπρόσωπος  της Ελλάδας στο συνέδριο της Λωζάνης και ο βουλευτής Καρδίτσας Απόστολος Αλεξανδρής ως Υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας, απέναντι στις υπερβολικές απαιτήσεις του Κεμάλ μετά την νίκη του στο μικρασιατικό μέτωπο.
  Κατά την εκτίμηση των περισσοτέρων  η Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάνης θεωρείται ένας έντιμος συμβιβασμός.
Μία σκληρή διαπραγμάτευση και μια θετική, ρεαλιστική διέξοδος κάτω από δύσκολες συνθήκες. Τελικά η συνθήκη αυτή υπογράφηκε το απόγευμα της 24 Ιουλίου του 1923 αφού η Τουρκία  άλλαξε κάπως κατεύθυνση μετά την απόφαση της Ελλάδας να καταγγελθεί  η ανακωχή και να προχωρήσει σε επίθεση στον Έβρο.
Ο Βενιζέλος, γεμάτος χαρά γυρίζει  στο ξενοδοχείο Ρουαγιάλ, όπου έμενε η ελληνική αντιπροσωπεία και αφού ασπάσθηκε τον Αλεξανδρή, έστειλε το εξής τηλεγράφημα προς τον πρωθυπουργό Γονατά  και τον Αρχηγό της Επανάστασης Πλαστήρα: «Ευχαρίστως αγγέλλων υμίν ότι σήμερον μεταμεσημβρίαν, εις την μεγάλην αίθουσαν του Πανεπιστημίου Λωζάννης, υπεγράφη η Συνθήκη της ειρήνης μετά πασών των σχετικών συμβάσεων, δηλώσεων και πρωτοκόλλων. Η συνθήκη αύτη, συναφθείσα μετά την Μικρασιατικήν Καταστροφήν, δεν σημαίνει ατυχώς ελληνικόν θρίαμβον. Αλλά η Επανάστασις δύναται να είναι υπερήφανος ότι αναδιοργανώσασα εθνικόν στρατόν έδωκε τα μέσα εις την αντιπροσωπείαν της να επιτυχή την συνομολόγησιν εντίμου ειρήνης, ήτις επιτρέπει εις την Ελλάδα να επιστρέψη εις τα έργα της ειρήνης και να αφοσιωθή εις το έργον της εσωτερικής της περισυλλογής. πολέμων και ταλαιπωριών. Επί πλέον, ησθάνθησαν ικανοποίησιν, διότι η υπογραφείσα ειρήνη ήτο ιδιαιτέρως έντιμος διά μίαν χωράν ηττημένη..»
Γράφηκε έτσι ο επίλογος μιας περιόδου σκληρών αγώνων με μεγάλες  επιτυχίες κατά την οποία  απελευθερώθηκαν  η Μακεδονία, η Ήπειρος , η Θράκη και τα νησιά του Αιγαίου,  αλλά και το τέλος μιας διαδρομής κατά την οποία και εξέλιπε οριστικά μια συγκεκριμένη μορφή του ελληνισμού. Ενός πολιτισμού, που ποτέ δεν ταυτίστηκε με τα στενά όρια ενός εθνικισμού και συνεχίσθηκε για αιώνες (χωρίς να έχει τον αρχικό κομβικό του ρόλο) ως ιδιαίτερος πολιτισμός με πολλά δάνεια και στοιχεία ενδεδυμένος το ένδυμα του Ανατολικού Χριστιανισμού, της Ορθοδοξίας, του Βυζαντίου και των Ελλήνων υπό την Οθωμανική κυριαρχία.
 Ο Ελληνισμός ως ένας διαφορετικός και πρότυπος υπερεθνικός πολιτισμός δεν υπάρχει πλέον. Ακόμη και αν φαντασθούμε ένα ευτυχέστερο μέλλον συνεργασίας και πολιτιστικών ανταλλαγών και αλληλεπιδράσεων στην περιοχή μας ποτέ πια δεν θα πάρει τον χαρακτήρα επανασυγκρότησης του ελληνισμού, ο οποίος δεν διαθέτει ούτε τα μεγέθη ούτε τη δυνατότητα για κάτι τέτοιο. Από τότε γίναμε πολίτες ενός μικρού έθνους-κράτους χωρίς τίποτα το ιδιαίτερο και  ξεχωριστό όπως χαρακτηριστικά  έχει γραφεί. 
Ο Ελληνισμός έχει γίνει πλέον στοιχείο του παγκόσμιου πολιτισμού. Έχει διαμορφώσει τη Δύση και την εγγύς Ανατολή, τον χριστιανισμό και εν μέρει τον ισλαμισμό, έχει σφραγίσει τους γειτονικούς λαούς- φίλους και « αντιπάλους» μας ακόμα και τους ίδιους τους Τούρκους. Είναι παρών μόνον με αυτόν τον τρόπο.
Έτσι σήμερα, 91 χρόνια μετά τη Μικρασιατική καταστροφή δεν μένει για μας από τις «Αλησμόνητες πατρίδες» παρά μόνο η ανάμνηση της σημασίας του μεγαλειώδους Ιωνικού πολιτισμού. Του διαχρονικής εμβέλειας και αξίας ελληνικού πολιτισμού.