ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ …ΧΟΛΕΡΑΣ.

(Σπύρου Ε. Λάππα, Βουλευτή και Δικηγόρου). (Η αυστηρότητα των νόμων εμποδίζει την εφαρμογή τους», Μοντεσκιέ).

Ποτέ δεν μίλησα δημόσια για δικαστικές αποφάσεις. Και δεν το έκανα όχι διότι με απέλειπε το θάρρος. Και το κάνω τώρα για αρχίζει να μου λείπει η ελπίδα, ως άνθρωπος εκ των έσω (37 χρόνια συνεχούς και αδιάλειπτης μαχόμενης δικηγορίας). Δύο πρόσφατες αποφάσεις της ελληνικής δικαιοσύνης θα μπορούσαν να αποτελέσουν ορόσημο και σταθμό για την ίδια αλλά και για το κράτος δικαίου. Όμως δεν αποτέλεσαν, τουλάχιστον αυτή τη φορά. Είναι γνωστό ότι τα κράτη νομοθετούν σε «καθεστώς έκτακτης ανάγκης», όπως την όρισε ο Τζόρτζιο Αγκάμπεν, αμφισβητώντας ανοιχτά πλέον τη διάκριση των εξουσιών. Και από το πελώριο και αμείλικτο ερώτημα «τι είναι δημοκρατία και πως κερδίζεται» αναδύεται το ερώτημα «τι είναι στις συνθήκες αυτές η Δικαιοσύνη και πως εφαρμόζεται». Η δικαιοσύνη(summum donum=τελικό αγαθό) πρέπει να είναι πλατύδρομη και πάντοτε να λάμπει, να φωτίζει τις καρδιές των πολιτών, και αυτό θα γίνει εάν πραγματώνεται αυτό που έλεγε ο Πρωταγόρας: «καμία ανθρώπινη κοινωνία δεν μπορεί να υπάρξει αν δεν διέπεται από το αίσθημα του Δικαίου και της Ηθικής, έννοιες που κατά τον Πρωταγόρα είναι αλληλένδετες και συνθέτουν την κοινή αντίληψη περί δικαίου. Αυτή ορίζει και αυτή πρέπει να ορίζει την απονομή της δικαιοσύνης και τη λειτουργία ενός ευνομούμενου και δημοκρατούμενου κράτους. Υπάρχει μία υπέροχη απόφαση του Εφετείου της Κύπρου, η οποία στην αιτιολογία της δέχεται  ότι «η προσβολή του κοινού περί δικαιοσύνης αισθήματος κλονίζει, ουσιαστικά, την πίστη στο Δίκαιο». Από τα χρόνια της αρχαιοελληνικής Γραμματείας έρχεται ορμητική η φωνή του Φωκυλίδη(5^ος π.χ. αιώνας ποιητής από τη Μίλητο): «Μηδενί δίκην δικάσης, πριν αμφοίν μύθον ακούσης»(κανένα δεν  θα δικάσεις πριν ακούσεις την εκδοχή και των δύο), και αυτό έχει την έννοια ότι ο δικαστής πριν εκδώσει την απόφασή του θα ακούσει όλες τις πλευρές και τους μάρτυρές τους, έχοντας πάντοτε ως φωτεινό πυρσό και ρομφαία τα λόγια του Φερδινάνδου Ι΄ «Fiat iustitia, et pereat mundus»(ας επικρατήσει η δικαιοσύνη και ας χαθεί ο κόσμος) ή τα λόγια του Κομφούκιου: «Ο ανώτερος άνθρωπος σκέφτεται μόνο τη δικαιοσύνη. Ο κατώτερος άνθρωπος σκέφτεται μόνο τα συμφέροντά του».

Η δικαιοσύνη μπορεί και δικαιούται να είναι τυφλή, όμως πρέπει να κερδίζει με το είδος και την ποιότητα των αποφάσεών της και την εμπιστοσύνη των πολιτών, και η κρίση των πολιτών δεν είναι ποτέ τυφλή, αλλά ζώσα με αιχμή την κοινή περί Ηθικής αντίληψης τους. Και ερωτάται: μπορεί να υπάρξει δικαιοσύνη αντίθετα με την Ηθική; Η απάντηση είναι αρνητική, γιατί δεν μπορεί να πραγματωθεί η συνταγματικός σκοπός της απονομής της δικαιοσύνης κόντρα στην Ηθική(«Όταν ο νόμος και η ηθική συγκρούονται μεταξύ τους, ο πολίτης έχει την σκληρή επιλογή είτε να χάσει την αντίληψή του περί ηθικής, είτε να χάσει τον σεβασμό του προς τους νόμους και τη δικαιοσύνη»,Frederic Bastiat Γάλλος κοινωνικολόγος 1801-1850).

 Όλα τα παραπάνω  γράφονται με ευκαιρία δύο αποφάσεις της Δικαιοσύνης, η μία αφορά τη γνωστή περίπτωση της Ηριάννας, και η δεύτερη απόφαση του ΣτΕ με την οποία κηρύχθηκε εν μέρει αντισυνταγματική Κ.Υ.Α. που αφορούσε το Πόθεν ΄Εσχες, μεταξύ άλλων, και των δικαστών. Και με τις δύο αυτές αποφάσεις η ελληνική δικαιοσύνη έχασε μία τεράστια ευκαιρία καταξίωσής της και απόδειξης ότι πράγματι είναι ο αληθινός συνταγματικός πυλώνας του δημοκρατικού πολιτεύματος και ότι αυτό που πηδαλιουχεί την δικαστική σκέψη είναι το δημόσιο συμφέρον και η προστασία της  ελληνικής κοινωνίας. Όχι ότι αυτό δεν το έκανε με άλλες αρκετές αποφάσεις της, αλλά τώρα, να!! υπάρχουν εκείνες οι γκρίζες πλευρές που δεν επιβεβαιώνουν ότι η Θέμις είναι «τυφλή», που δεν ικανοποιούν το περί δικαίου λαϊκό αίσθημα, που το ελάχιστο γκρίζο(ή εκλαμβανόμενο από το σύνολο της κοινωνίας ως γκρίζο) μετατρέπεται σε μελάνωμα που απλώνεται και όλο απλώνεται στο σώμα της ελληνικής κοινωνίας και διαρρηγνύει τον δεσμό εμπιστοσύνης που επιβάλλεται να υπάρχει πάντοτε μεταξύ δικαιοσύνης και κοινωνίας.

Στη μία απόφαση «επικίνδυνη» η Ηριάννα για την κοινωνία, και γι αυτό να συνεχίσει στη φυλακή και έτσι να κοιμάται ήσυχη η ελληνική κοινωνία, στην άλλη οι δικαστές να ελέγχουν οι ίδιοι τους εαυτούς τους για το πόθεν έσχες τους και να μην δηλώνονται στοιχεία που πιθανόν θα αποκάλυπταν μη νόμιμο προσωπικό πλουτισμό. Ακούει η δικαιοσύνη και οι λειτουργοί της τον αχό, την κραυγή της κοινωνίας για ισότητα και ελευθερία; Μένει να αποδειχθεί, διότι «Ο σκοπός του νόμου δεν είναι  να καταργήσει ή να περιορίσει, αλλά να διαφυλάξει και να μεγεθύνει την ελευθερία» John Locke). Κοντολογίς για την «τυφλή» Θέμιδα δεν είναι δεδομένη και η τυφλή εμπιστοσύνη της κοινωνίας και των πολιτών, διότι οι αποφάσεις της βρίσκονταν, βρίσκονται και θα βρίσκονται κάτω από την κρίση και την έρευνα της κοινωνίας, αλλά και της Ιστορίας. Ναι και της Ιστορίας, της Ιστορίας που είναι ένα μυθιστόρημα, που όμως μπορεί να αποδειχθεί, και αυτό το «αποδειχθεί» θα πυροδοτεί τις καρδιές και τις συνειδήσεις μας για μία πολιτεία δικαιοσύνης και δημοκρατίας. Τόσο απλά.