ΟΜΟΦΩΝΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΡΟΕΔΡΩΝ ΤΕΙ ΣΤΗΝ ΕΚΤΑΚΤΗ ΣΥΝΟΔΟ, Η ΟΠΟΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΙΣ 4 ΜΑΡΤΙΟΥ 2016 ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΜΕ ΜΟΝΑΔΙΚΟ ΘΕΜΑ: TΑ ΤΕΙ ΣΤΟΝ ΕΝΙΑΙΟ ΧΩΡΟ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

I. Κοινό θεσμικό πλαίσιο των ΑΕΙ

Όπως είναι γνωστό τα ΤΕΙ από το 2001 είναι Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (ΑΕΙ) και κατά την έννοια του Συντάγματος (Άρθρο 16) ανήκουν στον Τεχνολογικό Τομέα της Ανώτατης Εκπαίδευσης (Νόμοι 2916/2001, 3549/2007, 4009/2011).

Τα ΤΕΙ, ως Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, διέπονται από το ίδιο θεσμικό πλαίσιο με τα Πανεπιστήμια της χώρας που σημαίνει ότι:

1. Η λειτουργία όλων των ΑΕΙ (Πανεπιστήμια και ΤΕΙ) διέπεται από τον ίδιο και μοναδικό νόμο 4009/2011.

2. Σύμφωνα με τον Νόμο αυτό οι διατάξεις που καθορίζουν τα προσόντα του μόνιμου Εκπαιδευτικού Προσωπικού των Πανεπιστημίων και των ΤΕΙ είναι κοινές.

3. Τα Πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ χορηγούν πρώτο τίτλο σπουδών, ο οποίος πιστοποιεί 4ετή διάρκεια σπουδών και απαιτούμενες εκπαιδευτικές μονάδες 240 ΕCTS. 

4. Ο χορηγούμενος πρώτος τίτλος σπουδών από τα Πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ έχει ενταχθεί στο 6^ο επίπεδο με βάση το Εθνικό και το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων.

5. Τα Πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ οργανώνουν με τις ίδιες προϋποθέσεις, αυτοδύναμα ή στη βάση πλήρους και ισότιμης μεταξύ τους συνεργασίας, Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών, τα οποία χορηγούν Διπλώματα (Masters) τα οποία θα εντάσσονται στο 7^ο επίπεδο του Εθνικού και Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων.

6. Τα Πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ αξιολογούνται με τους ίδιους όρους από εξωτερικούς αξιολογητές και με τις ίδιες διαδικασίες, οι οποίες συντονίζονται από την ίδια Ανεξάρτητη Αρχή (ΑΔΙΠ), επίσης με τα ίδια κριτήρια και διαδικασίες πιστοποιούνται τα προγράμματα σπουδών.

7. Η εκλογή σε θέσεις Επιστημονικού Προσωπικού στα ΤΕΙ προϋποθέτει προσόντα ανάλογα με αυτά των Καθηγητών Πανεπιστημίων, ενώ απαιτείται ως επί πλέον προσόν η συναφής με το γνωστικό αντικείμενο της θέσης επαγγελματική εμπειρία.

8. Τα ΤΕΙ αναπτύσσουν εκπαιδευτικές και ερευνητικές συνεργασίες, σε ισότιμη βάση, με ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια και έχουν πετύχει την αναγνώρισή τους στον Χώρο της Ανώτατης Εκπαίδευσης της Ε.Ε.

II. Προτάσεις-Θέσεις

1. Θεωρούμε ότι, τα διαρθρωτικά χαρακτηριστικά της ελληνικής οικονομίας, η τομεακή διάρθρωση του παραγόμενου προϊόντος, τα χαρακτηριστικά των επιχειρήσεων, αναδεικνύουν με μεγαλύτερη ένταση την ανάγκη ενίσχυσης και αναβάθμισης του ρόλου των ΤΕΙ στην ενιαία Ανώτατη Εκπαίδευση. Τα χαρακτηριστικά αυτά διασυνδέονται και προσιδιάζουν με την εφαρμοσμένη διάσταση της παραγόμενης/παρεχόμενης επιστημονικής/Τεχνολογικής γνώσης στα ΤΕΙ. 

2. Κατά τη συζήτηση του νέου Ακαδημαϊκού Χάρτη θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι στρατηγικοί τομείς στον νέο αναπτυξιακό σχεδιασμό της χώρας της προγραμματικής περιόδου 2014-2020: Αγροδιατροφή / Βιομηχανία τροφίμων, Ενέργεια, Εφοδιαστική Αλυσίδα, Πολιτιστικές & Δημιουργικές Βιομηχανίες, Περιβάλλον, Τουρισμός, Τεχνολογίες Πληροφορικής & Επικοινωνιών, Υγεία, Υλικά – Κατασκευές, όπως αυτοί εξειδικεύονται σε περιφερειακό επίπεδο από κάθε Περιφέρεια της χώρας. Πολλοί τομείς εξ αυτών καλύπτονται αποκλειστικά από τμήματα των ΤΕΙ. Επίσης, έτερα κυρίαρχα κριτήρια  του νέου Ακαδημαϊκού Χάρτη  πρέπει να είναι η αναγκαιότητα κάθε αντικειμένου σπουδών για τη χώρα, ο αριθμός των Τμημάτων πάνω στο αντικείμενο αυτό σε κάθε περίπτωση, αλλά και η ακαδημαϊκή συγκρότηση και η λειτουργική βιωσιμότητα των σημερινών Τμημάτων. Αυτά τα κριτήρια είναι ασφαλώς απαραίτητο να τεθούν κατά την εξέταση των Τμημάτων όλων των ΤΕΙ αλλά και των Πανεπιστημίων.

3. Στην ενίσχυση και αναβάθμιση του ρόλου των ΤΕΙ, εκτός των άλλων, θα συμβάλλουν:

α. Η εξέλιξη των ΤΕΙ σε Πανεπιστήμια Εφαρμοσμένων Επιστημών. Θεωρούμε ότι ωρίμασαν πλέον οι συνθήκες για τη μετονομασία των ΤΕΙ σε «Πανεπιστήμια Εφαρμοσμένων Επιστημών», όρος που χρησιμοποιείται από αντίστοιχα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα του εξωτερικού, αποδίδοντας πληρέστερα το σύνολο των ειδικοτήτων και των γνωστικών πεδίων που θεραπεύει ο Τεχνολογικός Τομέας της Ανώτατης Εκπαίδευσης, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών, καλλιτεχνικών, επαγγελμάτων υγείας κλπ. Η μετονομασία ουσιαστικά θα ενισχύσει την αναγνωρισιμότητα των Ιδρυμάτων και τις συνεργασίες σε διεθνές επίπεδο, προκειμένου να εξυπηρετείται ο στόχος της συμμετοχής τους σε επιζητούμενες διεθνείς συνεργασίες για εκπαίδευση, έρευνα και καινοτομία. Θεωρούμε ότι εκπληρούμε επάξια τον διακριτό μας ρόλο ως Τεχνολογικών Ιδρυμάτων στο πλαίσιο του Ενιαίου Δημόσιου Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης και θεωρούμε αυτονόητη την επί ίσοις όροις αναγνώριση και λειτουργία μας σε σχέση με τον άλλο Τομέα της Ανώτατης Εκπαίδευσης, τα Πανεπιστήμια. Προτείνουμε τα ιδρύματα του Τεχνολογικού τομέα της Ανώτατης Εκπαίδευσης να μπορούν να χρησιμοποιούν τον όρο «ΑΕΙ Εφαρμοσμένων Επιστημών» και την μετάφραση του σε όλες τις γλώσσες. Ο όρος «Applied Sciences» χρησιμοποιείται από τα αντίστοιχα ιδρύματα της Γερμανίας, Αυστρίας, Ολλανδίας, Φιλανδίας και τείνει να καθιερωθεί διεθνώς (ως Universities of Applied Sciences). Ο όρος «Εφαρμοσμένων Επιστημών» αντιστοιχεί πληρέστερα στην ολότητα των ειδικοτήτων του Τεχνολογικού Τομέα που δεν είναι αποκλειστικά «Τεχνολογικές» αλλά και κοινωνικές (κοινωνική εργασία), καλλιτεχνικές, επαγγελμάτων υγείας κ.λπ.

β. Η Ακαδημαϊκή Ολοκλήρωση των ΤΕΙ, με τη δυνατότητα λειτουργίας Προγραμμάτων Διδακτορικών Σπουδών. Η δυνατότητα αυτόνομης οργάνωσης διδακτορικών σπουδών εκτός των άλλων θα κάνει τον πυλώνα της ανώτατης τεχνολογικής εκπαίδευσης, πιο ελκυστικό για τους υποψηφίους δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης απελευθερώνοντας ταυτόχρονα το πραγματικό δυναμικό των ιδρυμάτων. Επίσης, θα βοηθήσει στην προσέλκυση εκπαιδευτικού προσωπικού υψηλών ακαδημαϊκών προδιαγραφών, αλλά και μεταπτυχιακών φοιτητών από χώρες του εξωτερικού, συμβάλλοντας στην αποτελεσματική κινητικότητα του εκπαιδευτικού προσωπικού, των φοιτητών και των αποφοίτων τους προς την οικοδόμηση του Ευρωπαϊκού χώρου Ανώτατης εκπαίδευσης και Έρευνας. Ακόμα, λόγω των στενότερων δεσμών των ΤΕΙ με την αγορά εργασίας και τις επιχειρήσεις, η οργάνωση διδακτορικών σπουδών θα συμβάλει στη βέλτιστη αξιοποίηση των αποτελεσμάτων έρευνας και καινοτομίας από την πραγματική οικονομία, συμβάλλοντας στα μέγιστα στην οικονομική ανάπτυξη και στην παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής προστιθέμενης αξίας.

4. Για την αναφερόμενη αξιολόγηση, τα ΤΕΙ εξ αρχής ήταν υπερασπιστές και πρωτοπόροι στην αξιολόγηση. Προτείνουμε στο σχεδιασμό να ληφθούν υπόψη οι αξιολογήσεις των Τμημάτων και των Ιδρυμάτων, όπως έχουν γίνει ή θα γίνουν στο αμέσως επόμενο διάστημα από την ΑΔΙΠ, με ενιαίο πλαίσιο και κανόνες για τα Πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ, κατά τα Ευρωπαϊκά και Διεθνή Πρότυπα. Καμία άλλη διαδικασία αξιολόγησης που θα διαφοροποιεί τα ΤΕΙ από το ισχύον ενιαίο πλαίσιο αξιολόγησης των ΑΕΙ, δεν μπορεί να γίνει δεκτή.

5. Για τα Τμήματα που δεν διαθέτουν ικανό αριθμό Καθηγητών, εκτός των κριτηρίων οικονομικής βιωσιμότητας, να ληφθούν υπόψη το γνωστικό αντικείμενο η σχέση και η διασύνδεσή του με τις ανάγκες της οικονομίας και της αγοράς εργασίας.

6. Το χρονοδιάγραμμα ενεργειών να περιλαμβάνει ενιαία τα ΑΕΙ, δηλ. και τα Πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ, όπως επιτάσσει η κοινά αποδεκτή αντίληψη για τον ενιαίο χώρο της Ανώτατης Εκπαίδευσης.

Παρατηρήσεις επί του κειμένου εισήγησης

Στην ενότητα του κειμένου I. Επίδικα (σελίδα 1) δεν γίνεται κατανοητή η επισήμανση «ότι τα ΤΕΙ δεν εντάχθηκαν στην Ανώτατη εκπαίδευση με τον ιδρυτικό τους νόμο». Εδώ θα πρέπει να επισημανθεί ότι ιστορικά ιδρύματα, όπως είναι το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, αλλά και νεότερα πανεπιστήμια, όπως το Πανεπιστήμιο Πειραιά, το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας κ.λπ. στον ιδρυτικό τους νόμο ξεκίνησαν από πολύ χαμηλότερες προσδοκίες και εκτός, πάντως, της ανωτάτης εκπαίδευσης.

Στην ενότητα II. Προτεινόμενα μέτρα (σελ. 2 και 3) περιγράφεται ότι είναι «ώριμες οι συνθήκες για να συζητηθεί ο ρόλος των ΤΕΙ στη σημερινή συγκυρία, η αναβάθμιση των ΤΕΙ και η ισότιμη ένταξή τους στον Ενιαίο Χώρο θα δημιουργήσει προϋποθέσεις ισότιμης φοίτησης». Η πρόταση κρίνεται  ιδιαιτέρως ικανοποιητική για ισότιμη ένταξη των ΤΕΙ στον Ενιαίο Χώρο Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας, με διατήρηση της διοικητικής τους αυτοτέλειας και μετονομασίας τους σε Πανεπιστήμια Εφαρμοσμένων Επιστημών. Ωστόσο η  τοποθέτηση ''περί ισότιμης φοίτησης'' δεν ευσταθεί, αφού η φοίτηση στα ΤΕΙ είναι ισότιμη με τα πανεπιστήμια, τόσο εκ του νόμου, όσο και πραγματικά καθ΄ότι αφορά σε 4ετή διεθνώς ανταγωνιστικά προγράμματα πρώτου κύκλου σπουδών με 240 ECTS (όπως και στα πανεπιστήμια), που εμπεριέχουν υποχρεωτική εξάμηνη πρακτική άσκηση και διπλωματική εργασία για τη λήψη του πτυχίου. Επίσης, η κτήση πτυχίου ανώτατης εκπαίδευσης (ΤΕΙ ή πανεπιστημίου) εντάσσεται στο ίδιο επίπεδο 6 του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων. Δεν είναι βέβαια κατανοητό τι υπονοούν οι εισηγητές με την αναφορά τους για «…αναβάθμιση των ΤΕΙ…» για την αποφυγή των όποιων προβλημάτων απαιτείται η μετονομασία των ΤΕΙ και όπως αναφέρεται στη γνωμάτευση του κ. Χρυσόγονου ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ η άρση του αντισυνταγματικού περιορισμού χορήγησης διδακτορικών διατριβών.

Ίδρυση Εθνικού Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας (σελ.3)

Αναφορικά με την «Ίδρυση Εθνικού Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας» η πρόταση είναι εξαιρετικά θετική και προσδοκάται ότι η αξιοκρατική χρηματοδότηση της έρευνας μπορεί να διασφαλισθεί μόνον εφ' όσον ο φορέας αυτός έχει status ΝΠΙΔ, όπως είναι ο Γερμανικός Οργανισμός Ερευνητικής Χρηματοδότησης. Αντίστοιχη καλή πρακτική αποτελούν και τα Research Councils της Αγγλίας σε συνδυασμό με το Higher Education Funding Council for England. Επίσης, θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο να προβλεφθεί  η συμμετοχή του β΄ βαθμού αυτοδιοίκησης (περιφερειών), που διαθέτουν τους χρηματοδοτικούς πόρους του νέου ΕΣΠΑ.

Στην ενότητα Οριζόντια Κινητικότητα και διπλή ιδιότητα (σελ. 4), στο εισαγωγικό μέρος «Βασικό σκεπτικό και περιγραφή» αναφέρονται μόνο τα Πανεπιστήμια. ''Οριζόντια κινητικότητα μεταξύ Πανεπιστημίων-Ερευνητικών Κέντρων ή διπλή ιδιότητα υπηρετούντος ταυτόχρονα και στα δύο'', ενώ η αναφορά θα έπρεπε να είναι σε όλα τα ΑΕΙ (Πανεπιστήμια και ΤΕΙ). Στο πρώτο κείμενο συζήτησης της υποεπιτροπής που εδόθη στα μέλη στις 4/2/2016 υπήρχε ένα ισόπλευρο τρίγωνο με τους τρεις πόλους Πανεπιστήμια-ΕΚ -ΤΕΙ. Τώρα το τρίγωνο έγινε οριζόντια γραμμή (γιατί;). Απαιτείται διευκρίνιση ότι η κινητικότητα αφορά και τα ΤΕΙ, ενώ δημιουργείται το ερώτημα της ισότητας αμοιβών και βαθμίδων.

Γενικά, εφ όσον συμπεριληφθούν και τα ΤΕΙ πιστεύουμε ότι η οριζόντια κινητικότητα των Μελών ΔΕΠ/ ΕΠ και των ερευνητών μεταξύ των ΑΕΙ και των ΕΚ κρίνεται ότι θα προσφέρει πολλές επιπλέον δυνατότητες στα Πανεπιστήμια και στα ΤΕΙ για εκπαίδευση σε τομείς αιχμής, αλλά και στους ερευνητές τη δυνατότητα θεσμοθετημένης συμμετοχής στην εκπαίδευση με αντίστοιχη ακαδημαϊκή τους αναγνώριση. Εκτιμάται ότι η κινητικότητα αυτή θα αποδειχθεί επωφελέστερη για τα ΤΕΙ, εφ' όσον ο σημερινός χαμηλός αριθμός μελών ΕΠ θα εμπλουτισθεί, ενώ παράλληλα θα διευρυνθούν και οι δυνατότητες των σημερινών ερευνητών των ΤΕΙ προς τα ΕΚ.

Στην ίδια ενότητα (παράγραφος δ, σελ. 6)

Εξαιρετικά θετική εμφανίζεται η τοποθέτηση των συντακτών ότι «η δημιουργία προϋποθέσεων για έρευνα συνεπάγεται αναγκαστικά τη δυνατότητα οργάνωσης ολοκληρωμένου κύκλου μεταπτυχιακών και διδακτορικών σπουδών στα ΤΕΙ». Ως προς το σκέλος των μεταπτυχιακών σπουδών αυτό ήδη υλοποιείται στα ΤΕΙ και μάλιστα η κτήση μεταπτυχιακού διπλώματος ειδίκευσης ΤΕΙ ή πανεπιστημίου εντάσσεται στο ίδιο επίπεδο 7 του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων. Σχετικά με τη δυνατότητα οργάνωσης διδακτορικών σπουδών στα ΤΕΙ, σε πρώτη φάση, θεωρείται ότι η συνδιοργάνωση από Τμήματα ή Σχολές των Πανεπιστημίων της ημεδαπής ή της αλλοδαπής συνεπίβλεψης για την εκπόνηση διδακτορικών διατριβών, με απονομή του διδακτορικού τίτλου και από τα δύο Ιδρύματα θα μπορούσε να συνεισφέρει προς το στόχο αυτό. Σε δεύτερη φάση θα αναμένεται η αυτοδύναμη οργάνωση διδακτορικών διατριβών.  

Συγκρότηση Εικονικών Ινστιτούτων (σελ.8)

Η συγκρότηση Εικονικών Ινστιτούτων εκτιμάται ως μία υποσχόμενη προοπτική εφ' όσον με τον τρόπο αυτό θα έχουν τη δυνατότητα λειτουργικής διασύνδεσης και συνεργασίας πολλές ομοειδείς ή και συμπληρωματικών αντικειμένων επιστημονικές ομάδες, μικρού ή και μεσαίου μεγέθους, που βρίσκονται διάσπαρτες σε ΑΕΙ και ΕΚ σε διάφορα σημεία της χώρας. Μέσα από τις συνεργασίες αυτές θα δρομολογηθούν αποτελεσματικότερα οι διαδικασίες που θα υποστηρίξουν τις επιλογές της Έξυπνης Εξειδίκευσης στις Περιφέρειες και στη Χώρα ως σύνολο, με τρόπους που δεν υπάρχουν σήμερα, λόγω κατακερματισμού του ανθρώπινου δυναμικού και των υποδομών σε διαφορετικούς φορείς και γεωγραφικές θέσεις. 

Ανάπτυξη ερευνητικών υποδομών και ανοιχτή πρόσβαση (σελ.9)

Ιδιαίτερα σημαντική κρίνεται η πρόταση να γίνει στο Ενιαίο Χώρο παράλληλη και «…συμπληρωματική ως προς τις ερευνητικές υποδομές σύσταση Εργαστηρίων-Μονάδων Παροχής Υπηρεσιών ή άλλων υποδομών καινοτομίας (π.χ. competence centres, άλλων τύπων τεχνολογικών υποδομών) που εξυπηρετούν το ερευνητικό, ακαδημαϊκό και επιχειρηματικό οικοσύστημα σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο…». Τα Εργαστήρια των ΤΕΙ, έχουν να επιδείξουν σημαντικό έργο σε ανταγωνιστική έρευνα και καινοτομία, ποιοτική Ανώτατη Εκπαίδευση σε όλα της τα επίπεδα, και ασφαλώς την παροχή υπηρεσιών σε επιχειρήσεις και οργανισμούς. Πρόσφατα  ιδρύθηκε στα ΤΕΙ ένας σημαντικός αριθμός αποκλειστικά ερευνητικών εργαστηρίων με υψηλή προσδοκία αξιοποίησης του ανθρώπινου δυναμικού.  

Στην ενότητα Οργανωτικές Αναδιατάξεις (σελ. 13) στο εισαγωγικό μέρος «Βασικό σκεπτικό και περιγραφή» διατυπώνεται αβασάνιστα η κρίση ότι ''Υπάρχουν ΤΕΙ που δεν αντέχουν κανένα είδος αξιολόγηση και δεν ικανοποιούν καμία γνωσιακή ανάγκη ή ανάγκη της αγοράς''. Η διατύπωση αυτή είναι απολύτως αυθαίρετη, ατεκμηρίωτη και εντελώς υποκειμενική, αφού τα μισά περίπου ΤΕΙ (μέχρι σήμερα) έχουν υποστεί επιτυχώς εξωτερική αξιολόγηση από την  Αρχή Διασφάλισης και Πιστοποίησης της Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση (ΑΔΙΠ). Ας αναμένουμε την ολοκλήρωση της αξιολόγησης και των υπολοίπων ιδρυμάτων και τότε το σημείο αυτό μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης υπό το φως των στοιχείων που θα προκύψουν.  

Στην ίδια ενότητα (σελ.13) είναι απορίας άξιον η εμμονή των συντακτών ότι αποτελεί μείζον θέμα προς αντιμετώπιση η «επαναξιολόγηση και η ποιοτική αναβάθμιση των ΤΕΙ» χωρίς αντίστοιχη αναφορά σε πανεπιστημιακά τμήματα που εμφανίζουν τα ίδια  ή και ακόμα μεγαλύτερα προβλήματα. Η αξιολόγηση των ΤΕΙ γίνεται μέσα από θεσπισμένες διαδικασίες, ίδιες με αυτές των Πανεπιστημίων, που έχουν δρομολογηθεί από την ΑΔΙΠ στα πλαίσια κατευθυντήριων γραμμών από το ENQA (European Association for Quality Assurance in Higher Education). Οποιαδήποτε άλλη έννοια και πρακτική «αξιολόγησης» ιδιαίτερα των ΤΕΙ μας βρίσκει αντίθετους. Τι είδους επαναξιολόγηση μπορεί να προβλεφθεί για τα ΤΕΙ και μάλιστα μονομερώς και όχι επαναξιολόγηση και για τα πανεπιστήμια ταυτόχρονα;

Θέματα, όπως είναι η λειτουργία «ΤΕΙ λόγω χαμηλής ζήτησης ή θεματικής ταύτισης με πανεπιστημιακά τμήματα» αποτελούν αντικείμενα που απαιτούν ειδική και κατά περίπτωση μελέτη.

Στο ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα υλοποίησης των προτεινόμενων μέτρων (σελ.17) θα πρέπει να ακολουθηθεί η ενιαία πορεία που προβλέπεται από το ν. 4336/2015, τόσο για τα ΤΕΙ, όσο και για τα πανεπιστήμια. 

ΜΕ ΕΚΤΙΜΗΣΗ

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΓΟΥΛΑΣ –ΠΡΟΕΔΡΟΣ Τ.Ε.Ι. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ