Αιχμηρή η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για το κράτος δικαίου

Η χώρα μας όχι απλά χωλαίνει αλλά νοσεί. Παραμένει μακριά από τις επιδόσεις των βόρειων ευρωπαϊκών χωρών, δείχνοντας ότι η ενίσχυση του κράτους δικαίου εξακολουθεί να αποτελεί ζητούμενο.

Στην 48η θέση παγκοσμίως η Ελλάδα

Κάπως έτσι, στην ετήσια έκθεση (2025) του World Justice Project (WJP) η Ελλάδα κατατάσσεται στην 48η θέση ανάμεσα σε 143 χώρες στον δείκτη κράτους δικαίου του World Justice Project (WJP), καταγράφοντας μικρή αλλά υπαρκτή πτώση σε σχέση με το προηγούμενο έτος (47η το 2024).

Η χώρα μας βρίσκεται ανάμεσα στις τρεις τελευταίες της Ευρώπης, μαζί με τη Βουλγαρία και την Ουγγαρία, καταλαμβάνοντας την 29η θέση από τις 31 χώρες.

Συγκαταλέγεται στις χώρες όπου καταγράφεται αισθητή «συρρίκνωση του δημόσιου χώρου». Οι δείκτες για την ελευθερία έκφρασης, τη συνάθροιση και τη συμμετοχή των πολιτών στη δημόσια ζωή, εμφανίζουν επιδείνωση.

Το WJP σημειώνει πως αυτά τα φαινόμενα υπονομεύουν τα θεμέλια της δημοκρατίας και αυξάνουν τον κίνδυνο πολιτικής επιρροής στη Δικαιοσύνη.

Η Ελλάδα συγκαταλέγεται στο 70% των χωρών που βιώνουν συρρίκνωση των πολιτικών ελευθεριών:

• Η «ελευθερία γνώμης και έκφρασης» μειώθηκε στο 73% των χωρών, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας
• Η «ελευθερία συνάθροισης» μειώθηκε στο 72% των χωρών, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας
• Η «συμμετοχή των πολιτών» μειώθηκε στο 71% των χωρών, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας

Οι δείκτες δείχνουν πολλά για το κράτος δικαίου

Ένας από τους πιο ανησυχητικούς δείκτες για την Ελλάδα είναι η ποινική και αστική δικαιοσύνη, όπου η χώρα κατατάσσεται 55η και 50ή παγκοσμίως, αντίστοιχα. Η έκθεση αναφέρει πως το φαινόμενο της πολιτικής παρέμβασης και των καθυστερήσεων στις δικαστικές διαδικασίες εντείνεται, ενώ η ανεξαρτησία των δικαστών «δοκιμάζεται» από την εκτελεστική εξουσία.

Η χαμηλότερη επίδοση της Ελλάδας αφορά στο λεγόμενο δείκτη «τάξης και ασφάλειας», όπου κατατάσσεται 71η παγκοσμίως και τελευταία στην Ευρώπη. Το WJP συνδέει την αρνητική αυτή θέση με καθυστερήσεις στην απονομή δικαιοσύνης, περιορισμένη αποτελεσματικότητα των θεσμών επιβολής του νόμου και μειωμένη εμπιστοσύνη των πολιτών προς τις αρχές.

Παράλληλα, καταγράφει χαμηλές επιδόσεις και σε ζητήματα που αφορούν τη διαφθορά και την ανοικτή διακυβέρνηση, με τις αντίστοιχες θέσεις να είναι 53η και 41η διεθνώς.

Η κορυφή και ο πάτος

Πρώτες στον φετινό δείκτη βρίσκονται Δανία, Νορβηγία και Φινλανδία, με κορυφαίες επιδόσεις στη διαφάνεια, τη δικαιοσύνη και τα θεμελιώδη δικαιώματα. Στον αντίποδα, Βενεζουέλα, Αφγανιστάν και Καμπότζη παραμένουν στις τελευταίες θέσεις, με σοβαρές θεσμικές και κοινωνικές αδυναμίες.

Η Σλοβακία και η Ουγγαρία σημείωσαν τις πιο απότομες πτώσεις το 2025, με επιδείνωση και στους οκτώ παράγοντες που εξετάζει ο δείκτης – από τη διαφθορά και τα θεμελιώδη δικαιώματα, έως την ποινική δικαιοσύνη και τη διαφάνεια.

Αντίθετα, Ιρλανδία και Πολωνία ξεχώρισαν για τις βελτιώσεις τους, κυρίως στους τομείς των θεμελιωδών δικαιωμάτων και των περιορισμών στην κυβερνητική εξουσία.

Το World Justice Project καταγράφει παγκόσμια αύξηση των αυταρχικών τάσεων, με σοβαρές επιπτώσεις στα θεμελιώδη δικαιώματα και στην ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης.

Σύμφωνα με τη διευθύντρια του δείκτη, Alicia Evangelides, η γενική τάση παγκοσμίως δείχνει «μείωση των περιορισμών στις εξουσίες της κυβέρνησης και επιδείνωση των θεμελιωδών δικαιωμάτων και της διαφάνειας».
Την ετήσια έκθεση για το κράτος δικαίου στην Ελλάδα έδωσε στη δημοσιότητα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Τα συμπεράσματα είναι μάλλον θετικά, αναγνωρίζοντας τις προσπάθειες που γίνονται αλλά επισημαίνει και μια σειρά από σοβαρά και επίμονα προβλήματα που παραμένουν ανεπίλυτα και αφορούν την ανεξαρτησία των ΜΜΕ, τις αργοπορίες της δικαιοσύνης και την έλλειψη διαφάνειας σε διάφορους τομείς.Η έκθεση κάνει αναφορά στο σκάνδαλο των υποκλοπών αναφέροντας πως «σε συνέχεια της δικαστικής έρευνας απαλλάχθηκαν όλοι οι ελληνικοί κρατικοί οργανισμοί και αξιωματούχοι στην υπόθεση που αφορούσε την ευθύνη για τη χρήση του κατασκοπευτικού λογισμικού Predator». Εστιάζει στο ότι τα θεσμικά αντίβαρα που είχε προαναγγείλει η κυβέρνηση σημειώνοντας πως «δεν έχει ακόμη εκδοθεί το προεδρικό διάταγμα που θα διασφαλίζει την προστασία του απορρήτου των επικοινωνιών από λογισμικά παρακολούθησης».
 

Συστάσεις προς την Ελλάδα

Λαμβανομένων υπόψη άλλων εξελίξεων που σημειώθηκαν κατά την περίοδο αναφοράς, και παράλληλα με την υπενθύμιση των σχετικών δεσμεύσεων που έχουν αναληφθεί στο πλαίσιο του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, καθώς και των σχετικών ειδικών ανά χώρα συστάσεων στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, συνιστάται στην Ελλάδα:

• Να συνεχίσει τις προσπάθειες για τη δημιουργία αξιόπιστου ιστορικού επιδόσεων όσον αφορά τις διώξεις και τις τελεσίδικες αποφάσεις σε υποθέσεις διαφθοράς, συμπεριλαμβανομένων των υποθέσεων διαφθοράς σε υψηλό επίπεδο
• Να βελτιώσει το πλαίσιο για την άσκηση πίεσης ή επιρροής από ομάδες συμφερόντων, μεταξύ άλλων με την επανεξέταση του ορισμού του εκπροσώπου ομάδων συμφερόντων και τη διασφάλιση της αποτελεσματικής εφαρμογής
• Να εξακολουθήσει να καταβάλλει προσπάθειες για την ενίσχυση των νομοθετικών και μη νομοθετικών διασφαλίσεων για τη βελτίωση της ασφάλειας και της προστασίας των δημοσιογράφων, ιδίως όσον αφορά τις καταχρηστικές αγωγές, σύμφωνα με το μνημόνιο συνεργασίας που έχει υπογραφεί και λαμβανομένων υπόψη των ευρωπαϊκών προτύπων για την προστασία των δημοσιογράφων.
• Να αναπτύξει τακτικό και συνεχή διαρθρωμένο διάλογο με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και να απλουστεύσει τις απαιτήσεις εγγραφής για τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών με σκοπό τη διατήρηση ενός ανοικτού πλαισίου για τη λειτουργία τους.

Για «σταθερή πρόοδο της Ελλάδας και στη φετινή ετήσια έκθεση της ΕΕ για το κράτος δικαίου» μιλά ο υπουργός Επικρατείας Άκης Σκέρτσος που κρατά τα θετικά της έκθεσης και προσπερνά τις «κίτρινες κάρτες» με ένα «δεν επαναπαυόμαστε». 

Ολόκληρη η έκθεση για την κατάσταση του κράτους δικαίου στην Ελλάδα