ΟΜΙΛΙΑ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΣΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΗΛΙΑΣ ΗΛΙΟΥ : Ο ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ, Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ, Ο ΔΙΑΝΟΟΥΜΕΝΟΣ ΠΟΥ ΠΡΟΞΕΝΟΥΣΕ ΣΕΒΑΣΜΟ ΚΑΙ ΕΚΤΙΜΗΣΗ
ΣΕ ΦΙΛΟΥΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΠΑΛΟΥΣ.
του Δημήτρη Σιούφα
πρώην Προέδρου της Βουλής των Ελλήνων
 
Η ομιλία του στην παρουσίαση βιβλίου του πρώην Βουλευτή
ΒΑΣΙΛΗ ΜΠΡΑΚΑΤΣΟΥΛΑ για τον Ηλία Ηλιού.
 
Υπέρτατος σκοπός της πολιτικής, ο άνθρωπος
 
Είχα την τιμή στις 2 Απριλίου το 1997 – προσέξτε την σύμπτωση με την σημερινή ημέρα, να παρουσιάσω τo βιβλίο του Βασίλη Μπρακατσούλα «Σοφιστές, η δική μας αλήθεια». Πριν 18 χρόνια, σαν να ήταν χθες.
Το βιβλίο για τους Σοφιστές το έγραψε, ενώ ήταν κρατούμενος στην Γυάρο. Εδώ στέκομαι για να σημειώσω μια αναλογία με τον Ηλιού όπως θα πω πιο κάτω.
Είπα τότε μεταξύ των άλλων:
            «Ο κόσμος μας θα γίνει καλύτερος όταν οι πολιτικοί φιλοσοφήσουν και οι φιλόσοφοι – με την αρχαία έννοια – ασχοληθούν με την πολιτική.
Συνηθίζουμε – κουραστικά πολλές φορές – οι Έλληνες να επικαλούμαστε την κληρονομιά των προγόνων μας. Σπάνια, ωστόσο, εναρμονίζουμε τους προβληματισμούς και τη δράση μας στο φως όσων ανακαλούμε από το απώτερο ελληνικό παρελθόν. Η ίδια η πολιτική, αιχμάλωτη στον κυνισμό της εποχής και το δέος της ταχύτητας των εξελίξεων, συλλαμβάνεται να αγνοεί τον υπέρτατο σκοπό της, που είναι, ακριβώς, ο άνθρωπος και τα προβλήματά του».
            «Το βιβλίο αυτό, το αφιερώνει στη σκιά του πατέρα του. Και μπορεί πράγματι να’ ναι περήφανος, όχι μόνο για την τιμή που αποδίδει στο γονιό του, αλλά και για τη ζωντανή αίσθηση ότι λειτουργεί στη σκιά του φτωχού αγρότη πατέρα, εκεί στα Κανάλια της Καρδίτσας, με τα χιόνια, το λιοπύρι και τις στερήσεις της εποχής εκείνης, μοχθούσε με το όνειρο να μορφώσει τα παιδιά του. Πάλευε για να συμβάλει στη διαμόρφωση μιας άλλης κοινωνίας. Για να προσφέρει και όχι να πάρει».
 
Ηλίας Ηλιού: Πολιτική παρουσία και ζωή με τεράστιο ενδιαφέρον
 
«Ευχαριστώ θερμά τους διοργανωτές της σημερινής βιβλιοπαρουσίασης για την τιμή που μου κάνουν, ζητώντας την άποψή μου για το βιβλίο του Βασίλη Μπρακατσούλα «Ηλίας Ηλιού, η ζωή και η δράση του». Του Βασίλη Μπρακατσούλα ενός διακεκριμένου πολιτικού, συμπολίτη και φίλου, με τον οποίο βρεθήκαμε στα έδρανα της Βουλής για πολλά χρόνια εκπροσωπώντας τους πολίτες της Καρδίτσας. Σημειώνω ότι με τον Βασίλη τελειώσαμε το ίδιο Γυμνάσιο στο Φανάρι Καρδίτσας. Εκείνος κάνοντας καθημερινά διαδρομή 2 ωρών να πάει και να γυρίσει και ο ομιλών 4 ώρες, επί έξι χρόνια.
Το Βασίλη τον γνώρισα σε ηλικία 14 ετών, όταν με τον πατέρα μου βρισκόμουν στην Καρδίτσα, την επόμενη των εκλογών του 1958, που εξελέγη Βουλευτής, σε κατάστημα συγχωριανών μας των αδελφών Σύρμου, γιατί περνούσε να ευχαριστήσει για την εκλογή του ως Βουλευτού.
Και θέλω να ευχαριστήσω για την ευκαιρία που μου δίνεται να μιλήσω για ένα βιβλίο που έγραψε ο Βασίλης Μπρακατσούλας για ένα σημαντικό άνθρωπο, επιστήμονα, διανοούμενο και πολιτικό που προξενούσε σεβασμό και εκτίμηση σε φίλους και αντιπάλους.
Είναι γνωστό ότι φιλία και αντικειμενικότητα είναι έννοιες συχνά συγκρουόμενες στη Βιβλιοκριτική. Το λέω για το Βασίλη. Η φιλία συνήθως αμβλύνει την αντικειμενικότητα, για να μην πω πόσες φιλίες χάλασε η αντικειμενικότητα της κρίσης. Όχι όμως με βιβλία σαν το σημερινό : ο Ηλίας Ηλιού, μια πολιτική παρουσία και ζωή με τεράστιο ενδιαφέρον. Ο Βασίλης Μπρακατσούλας έγραψε ένα βιβλίο πολιτικό πανόραμα της εποχής από τη Μικρασιατική Καταστροφή ως τη πρώτη δεκαετία της Μεταπολίτευσης. Το πιο δύσκολο, εν πολλοίς τραγικό κομμάτι του Ελληνικού 20ου αιώνα, 445 σελίδες όπου συνυπάρχουν η πληρότητα με τη λακωνικότητα, οι πηγές με τις κρίσεις, οι αγορεύσεις με τις μελέτες, οι ανθρώπινοι χαρακτήρες με τη κοινωνική εξέλιξη, η κοινωνική φιλοσοφία με την πολιτική πρακτική. Ο ήρωας του βιβλίου, ένας άνθρωπος με μεγάλο ψυχικό διανοητικό και πολιτικό κεφάλαιο οραματίζεται σωστά το αύριο ενώ βασανίζεται συχνά από την εποχή του και τους σύγχρονούς του.
 
Ακόμα μαθαίνουμε
 
Βρέθηκα στη Βουλή, στα θεωρεία, ως φοιτητής τη δεκαετία του 60’ μαζί με τους συμφοιτητές μου να παρακολουθώ συνεδριάσεις στο πλαίσιο των μαθημάτων πολιτικής επιστήμης του Πανεπιστημίου, όπου φοιτούσα. Ήταν ακόμα η εποχή των ρητόρων. Όταν άρχιζε την αγόρευση ο Ηλίας Ηλιού τον αντιμετώπιζα με την προκατάληψη του ιδεολογικού, πολιτικού και εθνικού αντιπάλου. Ήταν βλέπετε οι μετεμφυλιακές και ψυχροπολεμικές προκαταλήψεις. Καθώς συνέχιζε άρχιζε να σε παρασύρει η βαθειά γνώση των θεμάτων, η αρτιότητα των επιχειρημάτων και η ηπιότητα της εκφοράς του λόγου. Όταν τελείωνε προβληματιζόμουν : Πώς μπορεί εμείς να είμαστε στη σωστή πλευρά και αυτός να έχει δίκιο; Πώς μπορεί ένας της «άλλης» πλευράς να έχει τόσο καλή κλασσική παιδεία και να μιλάει τόσο σωστά ελληνικά; Πώς μπορεί ο ήρεμος, πειστικός λόγος να συμβαδίζει με τη θεωρούμενη βάναυση άλλη πλευρά; Πέρασαν πολλά χρόνια για να λυθούν οι απορίες των νέων της δεκαετίας του 60’ και ακόμα μαθαίνουμε.
Ο Βασίλης Μπρακατσούλας χειρίζεται την εξιστόρηση αριστοτεχνικά. Όλο το μυστικό ενός κειμένου ιστορίας ή Βιογραφίας βρίσκεται στην κατανόηση από τον αναγνώστη της εποχής που εξιστορείται. Τα γεγονότα και οι ανθρώπινες πράξεις κατανοούνται μόνο αν τα εξετάσουμε στο κλίμα και το πνεύμα της εποχής. Στις έξι δεκαετίες της πολιτικής δράσης του Ηλία Ηλιού το πολιτικό τοπίο έχει δραματικές εναλλαγές. Ο συγγραφέας τις παρακολουθεί με ευαισθησία και ακρίβεια.
Το βιβλίο έχει και μια άλλη σημαντική αρετή. Είναι εξαιρετικά φιλικό στον αναγνώστη : Δεν πλήττει, διότι η αφήγηση εναλλάσσεται με την απόδειξη, τα γεγονότα συνοδεύονται από την ερμηνεία, οι πράξεις του Ηλία Ηλιού από τη θεωρητική του θεμελίωση, το εσωτερικό σκηνικό προσδιορίζεται στο εξωτερικό πλαίσιο. Πολιτικές ιδέες, πολιτικά πρόσωπα, εποχές, γεγονότα τρέχουν γρήγορα σε ένα συναρπαστικό κείμενο που διαβάζεται απνευστί. Βέβαια κάθε βιβλίο έχει το χρόνο της δικής του ανάγνωσης. Αυτό το βιβλίο με έχει κάνει να αναπολώ και να σκέπτομαι στοιχεία του, εβδομάδες μετά το πέρας της ανάγνωσής του. Αυτή είναι η επιτυχία του. Είναι αυτή η άτυπη συνεργασία ανάμεσα στον ήρωα και το βιογράφο του που ξεχωρίζει ένα συνηθισμένο από ένα πετυχημένο βιβλίο. Και συγχαίρω το Βασίλη γι’ αυτό, και αξίζει να το διαβάσετε, να το μελετήσετε.
 
 
Ο πολιτικός που προβλέπει και οραματίζεται το αύριο
 
Ο Ηλίας Ηλιού ανήκει εδώ και 30 χρόνια στην ιστορία μας. Ήταν όμως και ο ίδιος μελετητής της ιστορίας όπως, κατά κανόνα κάθε αξιόλογος πολιτικός. Και δεν είναι περίεργο ότι μελέτησε το Θουκυδίδη. Ξαναδιάβασα αυτές τις μέρες το δοκίμιό του «Το μήνυμα του Θουκυδίδη» που και αυτό το έχει εκδώσει ο «Κέδρος». Αν ο Ελευθέριος Βενιζέλος έκανε μια λαμπρή μετάφραση του Θουκυδίδη, ο Ηλίας Ηλιού έγραψε μια εξαιρετική ανάλυση της μεθόδου, του έργου και των προεκτάσεων στην εποχή του 20ου αιώνα του έργου του Θουκυδίδη. Είναι αξιοσημείωτο ότι το έγραψε κρατούμενος στις φυλακές Αβέρωφ από το 1967 ως το 1970 και το συμπλήρωσε το 1979.
Στην τρίτη έκδοση, σελίδα 239, γράφει για την Ενωμένη Ευρώπη: «Σήμερα με την ευρωπαϊκή κοινότητα των 10 – και ασφαλώς αύριο των 12 και, τελικά, αργότερα όλων των Ευρωπαϊκών Χωρών Δυτικών και Ανατολικών». Στην κορύφωση του Ψυχρού Πολέμου ο Ηλίας Ηλιού έβλεπε και έγραφε το Ευρωπαϊκό Μέλλον. Πολύ κοντά γράφει και τα εξής: «Σήμερα, αφού έχει αποκτηθεί, καλά ή άσχημα, κάποιο εθνικό μερίδιο από την κληρονομιά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ξανά χαράζει μια πορεία, βασανιστική κι αυτή με παλινδρομήσεις, ενότητας του Βαλκανικού Χώρου, που όμως επηρεάζεται κι από τη διαφορά πολιτικοκοινωνικών καθεστώτων και από τις επικοινωνίες των υπερδυνάμεων που συνορεύουν και από τον υποκινούμενο επεκτατισμό των Τούρκων που προσπαθούν να ανασυγκροτήσουν, εν μέρει, την παλιά Οθωμανική Αυτοκρατορία». Τριανταπέντε χρόνια μετά δεν ξέρω τι μπορούμε να προσθέσουμε ή να αφαιρέσουμε από αυτή τη διατύπωση.
Κλείνοντας τη δική μου συμβολή θέλω και πάλι να συγχαρώ το Βασίλη Μπρακατσούλα για το εξαιρετικό βιβλίο για τη Ζωή και τη Δράση του Ηλία Ηλιού. Περιεχόμενο, ύφος και συγκρότηση είναι εξαιρετικά. Άλλωστε ο Βασίλης είναι από τους πολυγραφότερους Έλληνες πολιτικούς και όλα του τα βιβλία είναι έργα αναφοράς. Αυτό το βιβλίο συμπληρώνει ένα ουσιαστικό κενό στη Βιβλιογραφία για τον Ηλία Ηλιού.
Προσωπικά τον ευχαριστώ γιατί η ανάγνωση του βιβλίου με έκανε να συλλογιστώ και πάλι την αξία της Παιδείας στην Πολιτική, της Ηπιότητας στην Πολιτική Αντιπαλότητα, της Καρτερίας στην Αντιξοότητα, της Αισιοδοξίας παρά την Καταστροφή και της Έγνοιας για το Μέλλον. Αρετές που δίδαξε ο Ηλίας Ηλιού με τη σκέψη του, τη γραφή του και την πολιτική του πρακτική.