Η ΜΕΓΑΛΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΩΝ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ

Του Δομήνικου Βερίλλη

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΩΝ

Αμέσως μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας, από τους Τούρκους  το 1881,η Καρδίτσα έγινε έδρα στρατιωτικών μονάδων , για τις ανάγκες των  οποίων  δημιουργήθηκε αργότερα το νέο στρατόπεδο. 

Αρχικά  εγκαταστάθηκαν τμήμα Ιππικού ( Ιππαρχία), με 900 περίπου άνδρες και  δύο  Τάγμα Πεζικού(1).  Εγκαταστάθηκαν  στους παλιούς Οθωμανικούς στρατώνες , που υπήρχαν ως τα μισά του 20^ου αιώνα και αποτελούνταν από ένα μεγάλο παραλληλόγραμμο οικοδόμημα με πολλές εισόδους, θαλάμους , κατάλληλους διαδρόμους και μιας μεγάλης αυλής , σαν πλατεία, όπου μπορούσαν να γίνουν γυμνάσια πεζικού. Μετά, δε, αυτού του κτιρίου υπήρχαν τρία ισόγεια κτίρια που αποτελούσαν τους στάβλους. 

Το 1894 μεγάλη πυρκαγιά αποτέφρωσε ένα μεγάλο μέρος των στρατώνων του ιππικού. Δεν πρόλαβε, δε,  να ολοκληρωθεί ,στις αρχές του 1897, η αποκατάσταση  των ζημιών και οι Τούρκοι ανακατέλαβαν τη Θεσσαλία ( 1897- 1898). Νέες καταστροφές έγιναν στους στρατώνες από πυρκαγιά τον Δεκέμβριο του 1997 και την ενέργεια των Τούρκων, το 1998, να χρησιμοποιήσουν τα υλικά των στρατώνων για την κατασκευή τζαμιού. 

Μετά την αποχώρηση των Τούρκων σταδιακά έγιναν βελτιώσεις. 

Προστέθηκαν  αποθήκες και κατά καιρούς και άλλα κτίσματα για την λειτουργία των στρατιωτικών μονάδων.  Μεταξύ αυτών,  από τις αρχές του 20^ου αιώνα κτίστηκε και η πετρόκτιστη στρατιωτική αποθήκη( παράλληλη της οδού Αγ. Παντελεήμονα) την οποία , σήμερα, η Νομοθεσία προστατεύει ως νεώτερο μνημείο. 

Παράλληλα με τους στρατώνες της Καρδίτσας στους μεγάλους στρατώνες του Φαναρίου (2), δίπλα στο φρούριο,  εγκαταστάθηκε το 4^ο Τάγμα Ευζώνων. Όμως κατόπιν,  το  4^Ο Τ.Ε. μεταφέρθηκε στην Καρδίτσα και κατά διαστήματα  και σε άλλες Θεσσαλικές πόλεις για την εύρεση καταλλήλων στρατώνων  με περισσότερες ανέσεις Όπως  είναι η εύκολη πρόσβαση, το πόσιμο νερό  και  οι κατάλληλοι χώροι  εκγύμνασης. 

ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΙ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ

Από τις παραμονές των Απελευθερωτικών Βαλκανικών Πολέμων του 1912-1913 και την Μικρασιατική Εκστρατεία (1919-1922) γνωρίζουμε επακριβώς τις στρατιωτικές μονάδες που είναι εγκατεστημένες στην Καρδίτσα. Επίσης είναι γνωστές οι στρατιωτικές μονάδες του ελληνικού στρατού που τις επάνδρωναν στρατιώτες από το νομό Καρδίτσας γιατί  την περίοδο εκείνη και μέχρι το 1940 σε κάθε στρατιωτική μονάδα του ελληνικού στρατού υπηρετούσαν και επιστρατεύονταν  στρατιώτες από την ίδια περιοχή ,

Συγκεκριμένα αυτές είναι:

 - Το  4^ου ΤΑΓΜΑ ΕΥΖΩΝΩΝ

Ήδη από το 1905, με το Β.Δ. της 22 Νοεμ.1905, ορίσθηκε η Καρδίτσα έδρα του.  Στον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο  συγκρότησε με το 1^Ο Τ.Ε.  το λεγόμενο ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΕΥΖΩΝΩΝ ΓΕΝΝΑΔΗ . 

-ΤΟ 9^Ο ΤΑΓΜΑ ΕΥΖΩΝΩΝ ΚΑΙ ΤΟ 1/38 ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΕΥΖΩΝΩΝ 

Στις παραμονές  του Α΄ Βαλκανικού  Πολέμου ( απελευθερωτικός πόλεμος κατά των Τούρκων) ,τον Σεπτέμβριο του 1912, οι έφεδροι του 4^ου Τ.Ε. ( της Καρδίτσας) και του 6^ου Τ.Ε.(του Τυρνάβου) συγκρότησαν αντίστοιχα το 9^ο και το 8^ο Τάγματα Ευζώνων τα οποία και τα δύο μαζί  αποτέλεσαν το 1/38 Σύνταγμα Ευζώνων. 

Το 9^ο Τ.Ε.  υπήρξε το ηρωικότερο και αποτελεσματικότερο  τμήμα του Ελληνικού στρατού στον Α΄Βαλκανικό Πόλεμο. Μεταξύ των άλλων πρωταγωνίστησε στην απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης ( μάχη των Γιαννιτσών) και των Ιωαννίνων, της Ηπείρου και της Μακεδονίας. 

Λίγο πριν την έναρξη του Β Βαλκανικού Πολέμου  ( απελευθερωτικός πόλεμος κατά των Βουλγάρων), τον Δεκέμβριο του 1913 με το ΒΔ Της 23/12/1913, η Καρδίτσα ορίσθηκε και επίσημα πλέον ως η έδρα του 1/38 Σ.Ε. (Στο Σύνταγμα αυτό, όπως  προαναφέρθηκε συμπεριλαμβάνονταν και το 9^ο Τ.Ε).

Το  θρυλικό αυτό Σύνταγμα , έκρινε στα πεδία των μαχών τις καθοριστικές μάχες του Λαχανά , της Κρέσνας- Άνω Τζουμαγιάς  και ουσιαστικά καθόρισε το αποτέλεσμα  του Β΄Βαλκανικού Πολέμου .

 Τον Μάιο  του 1917( Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ) πρωταγωνίστησε στα γεγονότα της λεγόμενης «Μάχης της Σημαίας».

Στην Μικρασιατική Εκστρατεία  έγραψε δια της λόγχης μία από τις ενδοξότερες σελίδες της Ελληνικής Ιστορίας. Πρώτο αποβιβάστηκε στη Σμύρνη  το 1919 ενώ η μαχητικότητα των ευζώνων του υπήρξε καθοριστική στην προέλαση του στρατού μας. Είναι, δε, χαρακτηριστικό ότι στις καθοριστικές μάχες στο Σαγγάριο , το 1921, διέσπασε την άμυνα των Τούρκων , αλλά δεν του δόθηκε η διαταγή να καταλάβει την Άγκυρα.

Για όλους αυτούς τους λόγους το 1/38 Σ.Ε. Καρδίτσης δίκαια θεωρήθηκε το καλύτερο τμήμα του Ελληνικού Στρατού. Τιμήθηκε ιδιαίτερα, εκείνες τις περιόδους,  από την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία και η πολεμική  σημαία του  βρίσκεται, σήμερα,  τιμητικά έξω από το γραφείο  του ΓΕΘΑ  στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας. 

 - ΤΟ 3^Ο ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΙΠΠΙΚΟΥ

Ένα από τα δύο Συντάγματα Ιππικού του Ελληνικού Στρατού στους πολέμους ήταν της Καρδίτσας.  Ήταν το 3^ο Σ.Ι. το οποίο μαζί με το 1^ο Σ.Ι. της Λάρισας συγκρότησαν ( νόμος 3995 της 7/1/1912), την πρώτη μεγάλη μονάδα ιππικού, την Ταξιαρχία Ιππικού.

-ΤΟ 5^ο ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΠΕΖΙΚΟΥ  

Τέλος θα μπορούσαμε να αναφέρουμε και το ιστορικό 5^ο Σ. Π. το οποίο είχε μεν έδρα τα Τρίκαλα αλλά οι στρατιώτες του κατάγονταν από τους νομούς Καρδίτσας και Τρικάλων.

ΜΕΤΑ ΤΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΣ

-Μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους  τα στρατιωτικά τμήματα της Καρδίτσας έγιναν αντικείμενο θαυμασμού και συζητήσεων   και υπήρξαν συζητήσεις για βελτιώσεις στις εγκαταστάσεις των στρατοπέδων, στις οποίες αρχικά διέμεναν περισσότεροι από 500 Τούρκοι αιχμάλωτοι.

-Μετά, δε,  τη Μικρασιατική Καταστροφή φιλοξενήθηκαν στις στρατιωτικές εγκαταστάσεις πρόσφυγες από τη Νικομήδεια  στους οποίους προστέθηκαν περισσότεροι από 600 πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία. Ενώ  το γενναίο 1/38 Σ.Ε. σταμάτησε να υφίσταται από το  1929 με βάση τον κανονισμός του Στρατού που καθορίστηκε με το νόμο 4321/29 

-Την περίοδο  της Κατοχής η πετρόκτιστη αποθήκη  αποτέλεσε τόπο συγκέντρωσης και μαρτυρίου αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης , πριν αυτοί μεταφερθούν στις φυλακές Τρικάλων ή εκτελεστούν.

-Το 1986, με πολιτικά κατά την άποψή μου κριτήρια και ενώ η Καρδίτσα είχε πέντε κυβερνητικούς βουλευτές έφυγε από την πόλη μας, το τελευταίο Σύνταγμα Πεζικού . Ήταν το 84 Σ.Π.  το οποίο στις 26/7/1976 μεταφέρθηκε σε περιοχή της Κοζάνης. Έτσι στην Καρδίτσα παράμεινε μόνον η 60 Μονάδα Επιστράτευσης.

-Στα τέλη του  1996  κατέθεσα στον τότε Υπουργό Εθνικής  Άμυνας την  μελέτη -πρόταση για την ίδρυση ΚΕΝΤΡΟΥ  ΝΕΟΣΥΛΛΕΚΤΩΝ  στην Καρδίτσα που έγινε τότε αποδεκτή ( με επίσημη ανακοίνωση  στις 9  Φεβρουάριο του 1997).

  - Με την μεγάλη συμβολή του τοπικού τύπου, φορέων και πολιτικών προσώπων κατασκευάστηκε το στρατόπεδο στο Ρούσσο με την ονομασία  «Σχη Θωμά Νικήτα» και στις 10 Μαϊου ξεκίνησε η μετεγκατάσταση του στρατοπέδου του ΚΕΣΝ. Στις 21 Ιουνίου 20^ο5 πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια του στρατοπέδου.

-Τέλος , θα ήθελα να σημειώσω πως στη διάρκεια της θητείας μας  στο δήμο Καρδίτσας 2007- 2010 έγιναν προσπάθειες να μεταφερθεί η 60  ΜΕ στο στρατόπεδο του Ρούσσου έτσι ώστε και να παραμείνει η 60 ΜΕ με στην Καρδίτσα και να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες για την απόδοση του στρατοπέδου Λουμάκη. Μέχρι το 2010 είχαμε επιτύχει και  τους δύο στόχους. Αλλά αργότερα  , όπως όλοι γνωρίζουμε ,η Μονάδα Επιστράτευσης  μεταφέρθηκε στα Φάρσαλα. 

ΥΣ1 Υπάρχουν διάφορες αναφορές και δημοσιεύματα σε εφημερίδες της εποχής για την εγκατάσταση ,τα πρώτα χρόνια μετά  την  απελευθέρωση το 1881, του 17^ου Τάγματος Πεζικού  και του 3^ου Τάγματος  Πεζικού ( μέχρι το 1883)στην Καρδίτσα .

ΥΣ2 Το 1881, κατά την απελευθέρωση  του από τους Τούρκους, το Φανάρι διέθετε  Νοσοκομείο, δύο στρατώνες, το Φρούριο με τα παραρτήματά του, αποθήκες, δεξαμενή, πυριτιδαποθήκη , πεδία ασκήσεων, στάβλους, στρατωνίσκους και άλλες εγκαταστάσεις.