Κ.Πουλάκης: Κάποιοι φοβούνται ότι με την απλή αναλογική θα χάσουν προνόμια

Ο «Κλεισθένης 1» είναι ένα πρώτο και πολύ μεγάλο, αποφασιστικό, βήμα προς το όραμα που έχουμε για τη σύγχρονη προοδευτική δημοκρατική αυτοδιοίκηση, ανέφερε ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Εσωτερικών κ. Κώστας Πουλάκης στην ομιλία του από το Παυσίλυπο Καρδίτσας, στο πλαίσιο ανοιχτής πολιτικής εκδήλωσης της ΝΕ ΣΥΡΙΖΑ που βρίσκεται σε εξέλιξη, αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι κάποιοι ενοχλήθηκαν, έκαναν πόλεμο στο υπουργείο για να εμποδίσουν το συγκεκριμένο νομοσχέδιο να προχωρήσει.

Αρχικά ο κ. Πουλάκης εξέφρασε τη συγκίνησή του που βρίσκεται στην Καρδίτσα, μιλώντας για την παράταξη της «Θεσσαλίας της Αλληλεγγύης και της Οικολογίας και τις προσπάθειες που γίνονταν στο περιφερειακό συμβούλιο . «Είμαι διπλά χαρούμενος και συγκινημένος. Αφ’ ενός γιατί, όπως ξέρετε οι περισσότεροι και οι περισσότερες, τα έφερε έτσι η ζωή ώστε να έχω υπηρετήσει την Τοπική Αυτοδιοίκηση από όλες σχεδόν τις θέσεις, είτε ως αιρετός και στη μειοψηφία και στη διοίκηση, είτε ως κομματικό στέλεχος υπεύθυνο για την Αυτοδιοίκηση, είτε, τα τελευταία 3,5 χρόνια ως Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Εσωτερικών, συνολικά για 24 χρόνια.

Το θέμα λοιπόν, για το οποίο θα σας μιλήσω σήμερα, η δημοκρατική μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, εκτός από σταθερή πολιτική θέση και πρόταγμα της ανανεωτικής και ριζοσπαστικής Αριστεράς σε όλη της τη διαδρομή, είναι για μένα και προσωπικό βίωμα και προσπάθεια μιας ολόκληρης ζωής.
Αφ’ ετέρου όμως, η συγκίνησή μου πολλαπλασιάζεται, αφού επιστρέφω μετά από οκτώ χρόνια, αν και από άλλη θέση πια, εδώ, που ξεκινήσαμε μαζί, στην πρώτη τετραετία της περιφερειακής αυτοδιοίκησης, το ταξίδι της παράταξης της ριζοσπαστικής Αριστεράς τότε, της «Θεσσαλίας της Αλληλεγγύης και της Οικολογίας». Και θα θυμάστε πολλοί και πολλές ότι τότε, με τις περιορισμένες μας δυνάμεις στο Περιφερειακό Συμβούλιο, είχαμε θέσει έναν διπλό στόχο :

-Πρώτον, να αναδείξουμε τις πολιτικές μας διαφωνίες ή τις ελλείψεις και τις ατολμίες του νέου τότε θεσμικού πλαισίου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, του γνωστού πια «Καλλικράτη». Υπενθυμίζω ότι ο «Καλλικράτης», ανεξαρτήτως των προθέσεων των τότε συντακτών του, συνέπεσε αντικειμενικά με το πρώτο κύμα μνημονιακής λιτότητας που βίωσε η χώρα γενικά και η Αυτοδιοίκηση ειδικότερα και αποτέλεσε μέρος της πολιτικής που έκτοτε εφαρμόστηκε, ειδικά σε κάποιες οικονομικές ρυθμίσεις του, και σε συνδυασμό με τη συμπληρωματική νομοθεσία που θεσπίστηκε έκτοτε.
-Δεύτερον, να στηρίξουμε όλες τις θετικές αλλαγές του νομοσχεδίου, αξιοποιώντας τις για να διευρύνουμε τη δημοκρατική λειτουργία, αλλά και τον ουσιαστικό πολιτικό ρόλο της νεοσύστατης τότε αιρετής Περιφέρειας. Γι’ αυτό και, όπως θα θυμάστε, συμμετείχαμε ενεργά, με ουσιαστικές, αναλυτικές και τεκμηριωμένες προτάσεις, παρά τη λογική του «όχι σε όλα» που επικρατούσε τότε, σε μια σειρά διαδικασίες και πρωτοβουλίες, όπως η κατάρτιση του εσωτερικού κανονισμού λειτουργίας του Περιφερειακού Συμβουλίου, η διαδικασία ανάδειξης Περιφερειακού Συμπαραστάτη του Πολίτη, η λειτουργία της Περιφερειακής Επιτροπής Διαβούλευσης, η τοποθέτηση του Περιφερειακού Συμβουλίου σε μια σειρά μείζονα ζητήματα που ανέκυψαν την περίοδο εκείνη και αφορούσαν τόσο τη Θεσσαλία όσο και τη χώρα και τους πολίτες της συνολικά».

Ο κ. Πουλάκης υπογράμμισε ότι με την ίδια λογική κινήθηκε το κόμμα και η κυβέρνηση στη συνέχεια, στο διάστημα που μεσολάβησε και στάθηκε στις ενέργειες του υπουργείου Εσωτερικών.» Η μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, με μεγάλες δημοκρατικές τομές, αλλά και βελτίωση της καθημερινής λειτουργίας της, έγινε όλα τα προηγούμενα χρόνια και ιδιαίτερα από το 2012 και μετά σημαία για μας και κατείχε κεντρική θέση στο πρόγραμμά μας και στις προγραμματικές δηλώσεις του πρωθυπουργού μετά και από τις δύο εκλογικές αναμετρήσεις του 2015.
Κι αυτή η προτεραιότητα που δώσαμε στη μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης δεν είναι μόνο από λόγους αρχής, επειδή αυτές ήταν οι θέσεις και το πρόγραμμά μας.
Ήταν κυρίως γιατί δεν μπορούμε να μιλάμε για δημοκρατική, πολιτική, κοινωνική και παραγωγική συγκρότηση της χώρας, για έξοδο από την κρίση με την κοινωνία όρθια, χωρίς να αναζωογονήσουμε και να στηρίξουμε το πιο κοντινό στον πολίτη επίπεδο διοίκησης, εκεί που ζουν καθημερινά, με τα μικρά και μεγάλα προβλήματά τους, αλλά και με τις προσδοκίες, τις ανάγκες και τις διεκδικήσεις τους οι πολίτες.

Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι μέσα στην κορύφωση της κρίσης, μέσα στην πιο μαύρη περίοδο για τη χώρα μας, η ελληνική κοινωνία κινητοποιήθηκε και οργανώθηκε, με δύο προτάγματα : Πρώτον, να απαιτήσει περισσότερη και πραγματική δημοκρατία. Και δεύτερον, να συγκροτήσει σε όλη τη χώρα πολύμορφες δομές και πρωτοβουλίες κοινωνικής αλληλεγγύης.
Τι κάναμε, λοιπόν, ως Υπουργείο Εσωτερικών;
Πρώτα απ’ όλα, ανοίξαμε το διάλογο. Και κάναμε διάλογο μακροχρόνιο, επί δύο ολόκληρα χρόνια, και κυρίως διάλογο ανοιχτό, ειλικρινή και χωρίς αποκλεισμούς.
Ξεκινήσαμε συγκροτώντας, με το «παράλληλο πρόγραμμα» του 2016 μια επιτροπή, στην οποία συμμετείχαν έμπειρα στελέχη τη Διοίκησης, ειδικοί επιστήμονες σε θέματα Αυτοδιοίκησης και Τοπικής Ανάπτυξης, και κυρίως όλοι οι εμπλεκόμενοι αυτοδιοικητικοί φορείς, η ΚΕΔΕ, η ΕΝ Π Ε, αλλά και οι εκπρόσωποι των εργαζομένων στους Δήμους και στις Περιφέρειες. Συζητήσαμε ανοιχτά για όλα τα θέματα, όλες τις πλευρές της αυτοδιοικητικής δράσης επί 8 μήνες, μέσα από τη συνεργασία και τη συζήτηση τουλάχιστον 100 συμμετεχόντων και παραδώσαμε τον Μάρτιο του 2017 ένα αναλυτικό πόρισμα προτάσεων στον Υπουργό.

Και πάλι, δεν προχωρήσαμε τότε, με βάση το πόρισμα σε νομοθέτηση, αλλά κάναμε επί έναν και πλέον χρόνο δημόσια συζήτηση με φορείς, αιρετούς, συλλογικότητες και πολίτες σε όλη την Ελλάδα. Μόνο εγώ προσωπικά έχω πάει σε 36 νομούς – σήμερα είναι ο 37ος σε όλη την Ελλάδα. Και κάναμε ανοιχτές εκδηλώσεις, με όλους τους Δημάρχους τους Αντιδημάρχους, τους αιρετούς κάθε περιοχής, οι οποίοι δεν είχανε πολιτικά καμία σχέση με τον ΣΥΡΙΖΑ και συζητάγαμε και βρίσκαμε σημεία συμφωνίας και ουσιαστικής επικοινωνίας.
Μετά από αυτόν τον διάλογο αναρτήσαμε σε δημόσια διαβούλευση το σχέδιο νόμου «Κλεισθένης I» και πλέον, ενσωματώνοντας και τις τελευταίες αυτές παρατηρήσεις, είμαστε έτοιμοι να πάμε προς τη Βουλή. Πρόκειται λοιπόν για μια πρωτοβουλία που έχει συζητηθεί, θα έλεγα, εξαντλητικά, παρά τις προσπάθειες των ηγεσιών της αυτοδιοίκησης να ναρκοθετήσουν τη διαδικασία. Και επιμένω σ’ αυτό, γιατί το δημοκρατικό, το προοδευτικό, το αριστερό πρόσημο μιας μεταρρύθμισης κρίνεται και από τον τρόπο με τον οποίο αυτή σχεδιάζεται και υλοποιείται. Αν δηλαδή ξεκινάει «από τα κάτω», με ανοιχτή και χωρίς αποκλεισμού συζήτηση. Νομίζω ότι αυτό όχι απλώς το πετύχαμε, αλλά θα έλεγα το έχουμε εξαντλήσει».
Ο κ. Πουλάκης αναφέρθηκε στη βασική κριτική στον «Καλλικράτη» η οποία εστιαζόταν σε 4 σημεία
Η βασική κριτική μας στον «Καλλικράτη» εστιαζόταν σε 4 σημεία, τα οποία θεωρεί ότι απαντώνται με τη μεταρρύθμιση του «Κλεισθένη».
Σημείο πρώτο. Ο «Καλλικράτης» διατήρησε σε πολύ μεγάλο βαθμό το έλλειμμα δημοκρατίας στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Όχι μόνο με το εξώφθαλμα πλειοψηφικό εκλογικό του σύστημα, που δίνει στο Δήμαρχο το 60% των εδρών, ακόμα κι αν έχει πάρει λιγότερο από 20% των ψήφων. Αλλά και με την ατολμία που επέδειξε σε αρκετά σημεία, σχετικά με τη συμμετοχή των πολιτών.
Πώς απαντάμε σε αυτό;
Πρώτα απ’ όλα με την καθιέρωση της απλής αναλογικής. Ένα εκλογικό σύστημα είναι, κατ’ αρχάς, το δικαιότερο και δημοκρατικότερο όλων και που αποτυπώνει με γνήσιο τρόπο την εκφρασμένη βούληση της κοινωνίας. Κι επειδή πολλά έχουν ειπωθεί για την περιβόητη «κυβερνησιμότητα», πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι η απλή αναλογική δεν είναι αντίθετη στην αποτελεσματική διοίκηση. Απλά αλλάζει τη λογική της παντοκρατορίας ενός Δημάρχου που – με το όπλο του θηριώδους εκλογικού μπόνους – θα έχει εξασφαλισμένη την πειθαρχία του Δημοτικού Συμβουλίου. Πώς αλλάζει τη λογική της διοίκησης των Δήμων; Η απλή αναλογική φτιάχνει αιρετούς υπεύθυνους όχι απλούς χειροκροτητές του Δημάρχου, αν είναι στη συμπολίτευση, ή μια αντιπολίτευση που απλά πετάει πέτρες από την κερκίδα. Η απλή αναλογική θα βάλει τα δημοτικά συμβούλια να συζητήσουν ουσιαστικά, να προβληματιστούν συλλογικά και τελικά να συνθέσουν. Γιατί; Γιατί η τοπική κοινωνία θα τους παρακολουθεί πλέον. Ενώ τώρα και οι πολίτες έχουμε σε μεγάλο βαθμό επαναπαυθεί και αναθέσει τα πάντα στους εκλεγμένους, όπως λέει και η καθιερωμένη παροιμία για «τα παράπονα στο Δήμαρχο». Επομένως, με την απλή αναλογική απλά ανοίγουν διαφορετικοί δρόμοι για τη Διοίκηση των Δήμων. Δρόμοι συνθετικοί, συλλογικοί, δημοκρατικοί. Δρόμοι που βρίσκονται, όχι μόνο στην καρδιά και την ψυχή της Αριστεράς, αλλά και δρόμοι τους οποίους αποζητά εναγωνίως η ίδια η ελληνική κοινωνία, μετά από την εμπειρία της κρίσης, που υπήρξε πρωτίστως πολιτική στον πυρήνα της.
Επειδή όμως η δημοκρατία σε καμία περίπτωση δεν αρχίζει και δεν τελειώνει στην απλή αναλογική, με τον «Κλεισθένη» προχωράμε πολλά βήματα παραπέρα :
-Ενισχύουμε την αυτονομία των τοπικών κοινοτήτων, για να μπορούν οι κάτοικοι και του πιο μικρού και απομακρυσμένου χωριού της χώρας να διαχειρίζονται αποτελεσματικά και όπως αυτοί αποφασίζουν τα βασικά, έστω τα στοιχειώδη θέματα της καθημερινότητάς τους.
-Ενεργοποιούμε και διευρύνουμε το θεσμό των τοπικών και περιφερειακών δημοψηφισμάτων, για να μπορούν να τοποθετούνται και να αποφασίζουν ευθέως οι πολίτες κάθε περιοχής για τα πιο κρίσιμα ζητήματα.
-Αναβαθμίζουμε το θεσμό του Δημοτικού και Περιφερειακού Συμπαραστάτη, ώστε να έχει αυξημένη ανεξαρτησία και να μπορεί να παρεμβαίνει αποτελεσματικά για την προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών, αλλά και για τη βελτίωση της λειτουργίας των δημοτικών και περιφερειακών υπηρεσιών.

Σημείο δεύτερο. Ο «Καλλικράτης» έφτιαξε ένα ενιαίο κουστούμι για όλους τους Δήμους, μικρούς και μεγάλους, αστικούς, νησιωτικούς και ορεινούς. Ανάγκασε την Αργιθέα να προσπαθεί μονίμως να συμβαδίσει και να ανταποκριθεί στα ίδια δεδομένα με την Αθήνα, ενώ όλοι ξέρουμε ότι η πραγματικότητα που βιώνει κάθε Δήμος, αλλά και οι ανάγκες κάθε τοπικής κοινωνίας διαφέρουν.
Πώς απαντάμε σε αυτό; Προχωράμε στη θεσμοθέτηση διαφορετικών μοντέλων Δήμων. Ξεχωρίζουμε τους πολύ μεγάλους Δήμους, τις Μητροπόλεις, τους μεσαίους αστικούς Δήμους της ηπειρωτικής χώρας, τους αγροτικούς Δήμους, τους μικρούς και μεσαίους ορεινούς και νησιωτικούς Δήμους. Με τον τρόπο αυτό, θα είμαστε σε θέση να σχεδιάσουμε τις αρμοδιότητες, τη χρηματοδότηση, όλες τις πολιτικές που ασκούνται για τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, προσαρμόζοντάς τις στα πραγματικά δεδομένα, τις ανάγκες και τις δυνατότητες κάθε Δήμου.

Σημείο τρίτο της τότε κριτικής μας. Ο «Καλλικράτης», ή μάλλον ακριβέστερα η πολιτική μέσα στην οποία εφαρμόστηκε, κινήθηκε στη λογική της δραστικής περικοπής των πόρων της Αυτοδιοίκησης. Ακόμα και τα προγράμματα που εξαγγέλθηκαν, όπως το πρόγραμμα ΕΛΛΑΔΑ, δεν διατέθηκαν ποτέ στους ΟΤΑ. Τι κάνουμε σήμερα εμείς;
Πρώτα απ’ όλα, πρέπει να πούμε ότι από το 2015 μέχρι και σήμερα, όχι μόνο δεν έχει κοπεί ούτε ένα ευρώ από την Αυτοδιοίκηση, αλλά αντίθετα προσπαθούμε να έχουμε, έστω μικρές, αυξήσεις των ΚΑΠ. Δεύτερον, στο πλαίσιο του «Κλεισθένη» αλλάζουμε τον τρόπο που μοιράζεται η κρατική χρηματοδότηση, για να μειωθούν οι μεγάλες ανισότητες στα έσοδα των Δήμων και να μπορούν όλοι, ακόμα και ο πιο μικρός Δήμος, να επιτελέσουν κάποιες στοιχειώδεις λειτουργίες.
Και βέβαια, σχεδιάσαμε και έχουμε θέσει σε εφαρμογή, κυρίως με τις προσκλήσεις από τα δύο προγράμματα του ΦΙΛΟΔΗΜΟΥ, κάποια χρηματοδοτικά εργαλεία που ανταποκρίνονται σε επείγουσες και πιεστικές ανάγκες των τοπικών κοινωνιών. Τα εργαλεία αυτά δεν είναι μόνο ότι θα φτάσουν να ενισχύσουν με 2 δισεκατομμύρια ευρώ την Αυτοδιοίκηση, μέσα σε μια πενταετία. Είναι κυρίως ότι τα χρήματα αυτά δίνονται με αντικειμενικά διαφανή κριτήρια. Δεν μοιράζονται χρήματα σε ημετέρους και, κυρίως δεν δίνονται χρήματα ανεξέλεγκτα. Χρηματοδοτούμε συγκεκριμένες δράσεις, που αφορούν κυρίως τη βελτίωση κομβικών υποδομών των Δήμων : Αγροτική οδοποιία, σχολικά κτήρια, ύδρευση και άρδευση, παιδικές χαρές, προμήθεια μηχανημάτων έργου. Πράγματα δηλαδή που έχουν μακροπρόθεσμη και ουσιαστική θετική επίδραση στην καθημερινότητα των πολιτών.

Σημείο τέταρτο της κριτικής που κάναμε στον «Καλλικράτη», ήταν, όπως θυμάστε, ότι μέσα σε μία εποχή που το βασικό πρόβλημα της χώρας ήταν η αδιέξοδη εμπλοκή της στο καθοδικό σπιράλ της ύφεσης, δεν φρόντισε να δώσει στους Δήμους και στις Περιφέρειες το ρόλο εκείνο που θα τους αναλογούσε στο πλαίσιο μίας συνολικής προσπάθειας αναπτυξιακής επανεκκίνησης της χώρας.
Πώς πορεύτηκαμε εμείς; Και εδώ δεν μιλάω για το Υπουργείο Εσωτερικών, αλλά συνολικά για την Κυβέρνηση.
Πήραμε μία πρωτοβουλία, που είναι σε εξέλιξη, να συνδιοργανώσουμε σε όλη τη χώρα και σε άμεση συνεργασία, από κοινού με την Τοπική Αυτοδιοίκηση, τα Περιφερειακά Αναπτυξιακά Συνέδρια.
Η κυβέρνηση γύρισε όλη την Ελλάδα. Απέκτησε άμεση γνώση των προβλημάτων και των δυνατοτήτων. Και υλοποιεί ήδη τις αποφάσεις και τις προτάσεις που κατατέθηκαν από τους τοπικούς φορείς. Πρόκειται για μια διαδικασία πρωτόγνωρη, η οποία δημιουργεί ένα εξαιρετικά θετικό προηγούμενο και θα έπρεπε να καθιερωθεί.
Και βέβαια, πολλά από τα συμπεράσματα των αναπτυξιακών συνεδρίων, θα τα δείτε να αποτυπώνονται και στον «Κλεισθένη I», όπως ας πούμε το θέμα της δυνατότητας των ΟΤΑ να αναλάβουν πρωτοβουλίες και δραστηριότητες στον τομέα της ενέργειας, των μεταφορών, της αξιοποίησης περιοχών τουριστικής ή άλλης αξίας κ.λπ.

Τελος ο κ. Πουλάκης είπε: «Πρώτα απ’ όλα, για τη λογική των μεγάλων μεταρρυθμίσεων. Μια μεταρρύθμιση δεν αρχίζει και δεν τελειώνει σε ένα νομοσχέδιο. Είναι μία ολόκληρη διαδικασία, στην οποία προχωράμε βήμα-βήμα, όσες αλλαγές είναι ώριμες και εφικτές. Το σημαντικό είναι να έχεις έναν συγκεκριμένο ξεκάθαρο στρατηγικό στόχο, ένα όραμα και να μένεις πιστός σε αυτό. Το λέω αυτό γιατί φυσικά το νομοσχέδιο που θα κατατεθεί στη Βουλή τώρα, προφανώς δεν είναι ούτε τέλειο ούτε πλήρες. Γι’ αυτό άλλωστε έχει ονομαστεί «Κλεισθένης I», γιατί πολύ σύντομα θα ακολουθήσει η συνέχεια, με τις πιο δομικές αλλαγές στο κομμάτι των αρμοδιοτήτων.
Και βέβαια, δεν εξαντλεί σε καμία περίπτωση το όραμα μας για τη σύγχρονη προοδευτική δημοκρατική αυτοδιοίκηση. Είναι όμως ένα πρώτο και πολύ μεγάλο, αποφασιστικό βήμα. Το καταλαβαίνει, άλλωστε, κανείς αν δει τις λυσσασμένες αντιδράσεις που υπάρχουν από τις βαθιά συστημικές φωνές στο χώρο της Αυτοδιοίκησης.
Δεύτερο σημείο, με το οποίο κλείνω. Ο πόλεμος που έχει δεχτεί το Υπουργείο Εσωτερικών για αυτό το νομοσχέδιο νομίζω ότι συγκρίνεται μόνο με τη λύσσα των επιθέσεων κατά του νόμου για τις τηλεοπτικές άδειες και τα μεγάλα συμφέροντα που έπαιξαν τα ρέστα τους τότε.
Είναι σαφές ότι κάποιους ενοχλήσαμε. Κάποιοι φοβούνται ότι με την απλή αναλογική θα χάσουν τα αυτοκρατορικά τους προνόμια. Κάποιοι έχουν αλλεργία στο δημοκρατικό διάλογο και στη σύνθεση. Γι’ αυτό και έκαναν τα πάντα, από αήθεις προσωπικές επιθέσεις μέχρι αστείες διαρροές, για εμποδίσουν αυτό το νομοσχέδιο να προχωρήσει.
Σας διαβεβαιώνω όμως ότι σε καμία περίπτωση οι απόψεις αυτές δεν εκφράζουν ούτε την πλειοψηφία των αιρετών, που αγωνίζονται καθημερινά με ανιδιοτέλεια για το καλό του τόπου τους, ούτε φυσικά την ελληνική κοινωνία που διψάει για συμμετοχή, δημοκρατία, ανανέωση.
Και η αλλαγή που φέρνουμε, εφ’ όσον την αγκαλιάσουν και την κάνουν δική τους υπόθεση οι ζωντανές κοινωνικές δυνάμεις, θα φέρει στο προσκήνιο νέους ανθρώπους και νέες ιδέες, θα δώσει έκφραση σε τοπικές πρωτοβουλίες και κινήματα, θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις ουσιαστικών συγκλίσεων των προοδευτικών δυνάμεων σε στέρεες προγραμματικές βάσεις και θα αλλάξει ριζικά τον τρόπο που σκεφτόμαστε και δρούμε τοπικά. Γι’ αυτό την πολεμάνε οι εκπρόσωποι του παλιού και γι’ αυτό εμείς από την πλευρά μας θα τη στηρίξουμε, μαζί με την κοινωνία