Τι είναι οι ψηφιακές πλατφόρμες ιχνηλασιμότητας προϊόντων αγροδιατροφής;

Τα τελευταία χρόνια η λεπτομερής και τεκμηριωμένη ιχνηλασιμότητα αποτελεί
βασική ανάγκη για τα προϊόντα αγροδιατροφής. Στόχος της ιχνηλασιμότητας των
προϊόντων αγροδιατροφής είναι να καταστεί δυνατή η πλήρης παρακολούθηση ενός
προϊόντος με δυνατότητα αναδρομής στο ιστορικό του από το σημείο καλλιέργειας,
εκτροφής ή αλίευσης μέχρι τον καταναλωτή, δηλαδή ιχνηλασιμότητα «από το χωράφι
στο ράφι».
Η πραγματικότητα είναι ότι παράλληλα με την αύξηση της προσφοράς και της
ζήτησης για προϊόντα αγροδιατροφής αυξάνεται παράλληλα και ο κίνδυνος αφετέρου
για τοξικούς χημικούς, παθογόνους μικροβιακούς παράγοντες αλλά και για νοθεία
προϊόντων ΠΟΠ και ΠΓΕ. Παράλληλα, εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο
θέλουν να γνωρίζουν με βεβαιότητα την προέλευση και τα στάδια επεξεργασίας των
τροφίμων που αγοράζουν κάθε μέρα.
Ο κλάδος των επιχειρήσεων αγροδιατροφής πρέπει να αντιμετωπίσει ενεργά αυτές τις
ανησυχίες των καταναλωτών με αποφασιστικά βήματα εστιάζοντας σε ενέργειες
λεπτομερούς και τεκμηριωμένης ιχνηλασιμότητας οι οποίες θα περιλαμβάνουν τα
επίπεδα παραγωγού, μεταποιητή, διανομέα, και λιανέμπορου. Η χρήση ψηφιακών
πλατφορμών που θα υποστηρίζουν πλήρως τη λειτουργία συστημάτων
ιχνηλασιμότητας είναι προϋπόθεση για την εφαρμογή συστημάτων ιχνηλασιμότητας.
Τέτοιες ψηφιακές πλατφόρμες θα πρέπει να καλύπτουν το σύνολο της εφοδιαστικής
αλυσίδας προϊόντων αγροδιατροφής συνδυάζοντας εσωτερικές και εξωτερικές
διαδικασίες ιχνηλάτησης, ώστε κάθε φορέας να είναι σε θέση να εντοπίζει την άμεση
πηγή και τον άμεσο αποδέκτη των προϊόντων του. Οι πλατφόρμες θα εφαρμόζουν την

αρχή “one step up, one step down” ώστε να παράσχουν υπηρεσίες αποτελεσματικής
και πλήρους ιχνηλάτησης στην εφοδιαστική αλυσίδα.
Πιο συγκεκριμένα, κάθε διακριτό προϊόν θα αναγνωρίζεται παγκοσμίως και με
μοναδικό τρόπο, ώστε να μπορεί να εντοπιστεί ανάντη και κατάντη στην εφοδιαστική
αλυσίδα. Όλοι οι συμμετέχοντες στο στην αλυσίδα εφοδιασμού θα μπορούν να
χρησιμοποιούν την εκάστοτε πλατφόρμα για να εφαρμόσουν εσωτερικές και
εξωτερικές πρακτικές ιχνηλασιμότητας, ενώ επιπρόσθετα, η εσωτερική
ιχνηλασιμότητα θα πρέπει να υποστηρίζεται με τέτοιο τρόπο ώστε να εξασφαλίζεται
η διατήρηση των αναγκαίων συνδέσεων μεταξύ εισροών και εκροών.
Η εφαρμογή της ιχνηλασιμότητας σε ό,τι αφορά προϊόντα αγροδιατροφής βασίζεται
στους συμμετέχοντες σε κάθε στάδιο της εφοδιαστικής αλυσίδας, οι οποίοι
συλλέγουν, καταγράφουν, αποθηκεύουν και μοιράζονται τη σχετική πληροφορία. Ο
κύριος στόχος των ψηφιακών πλατφορμών θα πρέπει να είναι η αποτελεσματική
υποστήριξη της ιχνηλασιμότητας μέσω μιας διαδικασίας 4 σταδίων (αναγνώριση –
καταγραφή – αξιολόγηση – κοινή χρήση) σε απόλυτη συμβατότητα με τα πρότυπα
του παγκόσμιου οργανισμού GS1.

Μια ολοκληρωμένη ψηφιακή πλατφόρμα διαχείρισης πληροφορίας ιχνηλασιμότητας προϊόντων αγροδιατροφής θα πρέπει να καλύπτει όλο το φάσμα της παραγωγής και διάθεσης των προϊόντων, από το χωράφι μέχρι το ράφι, αλλά και πέρα από αυτό. Στο πλαίσιο προσεγγίσεων κυκλικής οικονομίας, η ιχνηλάτηση θα πρέπει να προχωράει πέρα από τη διαδρομή «από το χωράφι-στο-ράφι» και να καλύπτει και το κομμάτι της ανακύκλωσης (βιομάζα, compost, etc). Δηλαδή θα υλοποιείται ιχνηλασιμότητα «από το χωράφι - στο ράφι - στο χωράφι».
 
Με τον τρόπο αυτό αφενός θα έχουμε ενίσχυση της ασφάλειας των τροφίμων υποστηριζόμενη από λεπτομερή πληροφόρηση, που θα είναι προσβάσιμη από όλη την αλυσίδα εφοδιασμού, συμπεριλαμβανομένων των καταναλωτών, αλλά και από τους φορείς πιστοποίησης και τις ελεγκτικές αρχές. Η ιχνηλάτηση θα καλύπτει πλήρως και το κομμάτι των οργανικών αποβλήτων (biowaste), παρέχοντας στους εταίρους της εφοδιαστικής αλυσίδας τεκμηρίωση σχετικά με τις ακολουθούμενες πρακτικές της βιομηχανικής συμβίωσης (industrial symbiosis), όπου το απόβλητο ή το παραπροϊόν μιας παραγωγικής διαδικασίας αποτελεί εισροή μιας άλλης παραγωγικής μονάδας.
 
Οι ψηφιακές πλατφόρμες ιχνηλασιμότητας θα πρέπει επιπλέον να υποστηρίζουν τη διαχείριση δεδομένων που αφορούν στον έλεγχο ποιότητας των προϊόντων μέσω διαχείρισης σημείων, διαδικασιών και λιστών ελέγχων ποιότητας. Επίσης, θα πρέπει να υποστηρίζουν τη διαχείριση πληροφορίας που σχετίζεται με την αντιμετώπιση της νοθείας των προϊόντων (π.χ. παράνομη ελληνοποίηση προϊόντων) μέσω χρήσης καινοτόμων εργαλείων, όπως ανάλυση-σύγκριση DNA προφίλ και Ισοτοπικού προφίλ προϊόντων.
 
Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί πως για την ενίσχυση της αξιοπιστίας της πληροφορίας ιχνηλασιμότητας σε όλο το μήκος της εφοδιαστικής αλυσίδας, είναι πολύ σημαντική η χρήση τεχνολογιών blockchain, που θα διασφαλίζουν την εγκυρότητα της καταχωρημένης πληροφορίας από το σύνολο των εμπλεκομένων εταίρων της εκάστοτε αλυσίδας εφοδιασμού.
 
Μέσω του ερευνητικού έργου «Ανθεκτικότητα, Συμπερίληψη και Ανάπτυξη: Προς μια Δίκαιη Πράσινη και Ψηφιακή Μετάβαση των Ελληνικών Περιφερειών» (JustReDI) θα παρακολουθείται και θα αναδεικνύεται η εξέλιξη της ψηφιακής μετάβασης που συντελείται στον κρίσιμο τομέα της ιχνηλασιμότητας των προϊόντων αγροδιατροφής.
 
Το έργο JustReDI το οποίο λαμβάνει χώρα στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0, με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης – NextGenerationEU και υπό την αιγίδα της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Καινοτομίας, υλοποιείται με τη σύμπραξη έξι φορέων και ιδρυμάτων: του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ), του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ), του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), του Ερευνητικού Κέντρου «ΑΘΗΝΑ», καθώς και του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής (ΠΑΔΑ) και του Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος (ΔιΠΑΕ).

Το JustReDI περιλαμβάνει ένα συνεκτικό σύνολο δράσεων που θα συμβάλλουν στην υλοποίηση των ευρωπαϊκών και εθνικών στρατηγικών για την αναπτυξιακή πράσινη μετάβαση και τον ψηφιακό μετασχηματισμό της χώρας, μεγιστοποιώντας τον θετικό αντίκτυπο για την τοπική κοινωνία, ελαχιστοποιώντας τις κοινωνικές επιπτώσεις της διττής μετάβασης, ιδίως για τις ευάλωτες ομάδες και περιφέρειες, και ενισχύοντας την οικονομική και κοινωνική ανθεκτικότητα υπό το πρίσμα της δίκαιης ανάπτυξης και της συμπερίληψης.
 
Ένας από τους παράγοντες που επηρεάζουν τις αντιλήψεις που σχηματίζουν οι Έλληνες για τα θέματα αυτά είναι και η έγκυρη δημόσια πληροφόρηση. Έτσι, το έργο περιλαμβάνει μια δράση για την αποτίμηση της αξιοπιστίας των ειδήσεων γύρω από την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση (Check4Facts).
 
Περισσότεροι πολίτες συμμετέχοντες στη διαδικασία, περισσότερες ευκαιρίες για βιώσιμη ανάπτυξη.

Εικόνες από FREEP!K.