Δ. ΒΕΡΙΛΛΗΣ: ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΗΣ ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ ΠΙΝΕΡΟΛΟ ΜΕ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΡΙΑ ΤΗΝ ΚΑΡΔΙΤΣΑ

ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΗΣ ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ ΠΙΝΕΡΟΛΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΜΑΣ ΘΥΜΙΖΟΥΝ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΡΔΙΤΣΑ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΡΙΑ

Του Δομήνικου Βερίλλη

 Η 24η Μεραρχία Πεζικού  ΠΙΝΕΡΟΛΟ (24ª Divisione fanteria "Pinerolo") συγκροτήθηκε κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και έλαβε το όνομα της ομώνυμης πόλης της Ιταλίας απ' όπου ξεκίνησε η συγκρότησή της. Μεταφέρθηκε στην Αλβανία και πήρε  μέρος στον πόλεμο του 1940-41 και κατόπιν απετέλεσε την Ιταλική  δύναμη κατοχής της Θεσσαλίας έως τον Σεπτέμβριο του 1943 που η Ιταλία συνθηκολόγησε. Υπήρξε, δε, η μοναδική από τις χερσαίες Ιταλικές δυνάμεις σε ολόκληρη την Ευρώπη,  που η στρατιωτική της διοίκηση, επηρεασμένη από την Εθνική  Αντίσταση της περιοχή μας,  δεν παραδόθηκε στους Γερμανούς. Μετά τη συνθηκολόγηση οι κάτοικοι του νομού μας ,  προστάτεψαν και διέσωσαν χιλιάδες Ιταλούς στρατιώτες και  αξιωματικούς ( είχαν προσχωρήσει στις δυνάμεις της Εθνικής Αντίστασης  μετά την ανακωχή της Ιταλίας) παρότι είχαν περάσει τα πάνδεινα την περίοδο της Ιταλικής κατοχής, ενώ η συγκομιδή  του οπλισμού της, κοντά στα χωριά Δρακότρυπα και Καππά του νομού  Καρδίτσας, ενίσχυσε την Αντίσταση στην Ελλάδα, άλλαξε το συσχετισμό δυνάμεων και είχε διεθνείς επιπτώσεις. Επομένως, τα γεγονότα της Μεραρχίας Πινερόλο στην Ελλάδα, μας θυμίζουν ιστορικά γεγονότα της Ευρώπης την ταραγμένη περίοδο 1940-1944. Αποτελούν όμως και ύμνο για την Καρδίτσα για τους εξής λόγους: 

Ο ΑΓΩΝΑΣ ΣΤΟ ΥΨΩΜΑ 731

 Η Μεραρχία μεταφέρθηκε, αρχικά,  στην Αλβανία για να συμμετάσχει στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940, πλην όμως, αρχικά, ενεπλάκη στην ιταλική εισβολή στη Γιουγκοσλαβία, όπου παρέμεινε ως μονάδα κατοχής με βάση την Αχρίδα. Έλαβε όμως μέρος, μαζί με τις μεραρχίες Πούλιε, Κάλιαρι και Μπάρι( Υ.Σ.2), στην από  9 Μαρτίου 1941  μεγάλη Εαρινή Επίθεση των Ιταλών κατά του υψώματος 731 και της γύρω περιοχής. Επιτέθηκε κατά των ελληνικών δυνάμεων που βρισκότανε στην Τρεμπεσίνα δίπλα στο ύψωμα 731 ( όπου ως γνωστό  και αποκρούστηκε η κύρια επίθεση από το δυτικοθεσσαλικό 5^ο Σύνταγμα Πεζικού). Τις επιθέσεις εκείνες τις παρακολουθούσε επί τόπου και ο Μουσολίνη. Από τα στενογραφημένα πρακτικά της σύσκεψης  της Ανώτερης Ιταλικής Ηγεσίας στις 12 Μαρτίου 1941 καταδεικνύεται ότι ο Μουσολίνη  χαρακτηρίζει τη μεραρχία Πινερόλο ως την  περισσότερο δυναμική του μετώπου, η οποία «προήλασε πολύ λίγο» σε αντίθεση με τις άλλες μεραρχίες που δεν προχώρησαν καθόλου.

Η ΚΑΤΟΧΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ 

Μετά την γερμανική εισβολή στην Ελλάδα το 1941 και την κατάρρευση του ελληνικού μετώπου μεταφέρθηκε στην Ελλάδα  ως μονάδα κατοχής, κυρίως της Θεσσαλίας, με βάση τη Λάρισα.
Αριθμούσε, μαζί με τις βοηθητικές μονάδες, συνολικά 14 χιλιάδες άτομα. Κατά τη στιγμή της ανακωχής το 13ο, 14ο και 313ο Συντάγματα Πεζικού βρίσκονταν στην Καστοριά, Γρεβενά, Βόλο, Αλμυρό και το αρχηγείο στη Λάρισα, Το 18ο Σύνταγμα Πυροβολικού στη Λάρισα, το 6ο Σύνταγμα Ιππικού στα Τρίκαλα και το 130ο Τάγμα Μελανοχιτώνων στην Ελασσόνα.  Αξιοσημείωτο είναι ότι κατά τη διάρκεια της Ιταλικής κατοχής  και συγκεκριμένα από τις 11 Μαρτίου 1943 ( Έξι δηλαδή, μήνες πριν την ανακωχή της Ιταλίας) η πόλη της Καρδίτσας είχε ήδη απελευθερωθεί και οι δυνάμεις της Μεραρχίας ΠΙΝΕΡΟΛΟ, είχαν  αποσυρθεί από την πόλη μας υπό την πίεση των ανταρτών. Έτσι η Καρδίτσα πήρε από τότε το όνομα, τον τίτλο,  «Η ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ» και  «Η ΠΡΩΤΗ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ»

Η ΣΥΝΘΗΚΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΙΤΑΛΙΑΣ

Στις 25 Ιουλίου 1943 το Ανώτατο Φασιστικό Συμβούλιο στη Ρώμη εκδίωξε τον Μουσολίνι και ο βασιλιάς Vittorio Emanuele ανέθεσε την πρωθυπουργία στον στρατηγό Pietro Badoglio. Ο στρατηγός Giuseppe Castellano, αντιπρόσωπος του Badoglio, υπέγραψε την ανακωχή στο στρατηγείο του Αϊζενχάουερ στις 3 Σεπτεμβρίου σε έναν ελαιώνα έξω από τη Μεσσίνα της Σικελίας. H ανακωχή ανακοινώθηκε το βράδυ της 8ης Σεπτεμβρίου και βρήκε 700.000 άνδρες του ιταλικού στρατού εκτός του ιταλικού εδάφους, διασκορπισμένους στην Κορσική, την N. Γαλλία, τα Βαλκάνια και  στην Ελλάδα. Αυτή η τεράστια στρατιωτική δύναμη θα εξουδετερωθεί, εκτός κάποιων μονάδων, μέσα σε λίγες ώρες από τους Ναζί με γρήγορες και αποφασιστικές κινήσεις. Ενώ επίσης όλες, σχεδόν χωρίς εξαίρεση, οι στρατιωτικές διοικήσεις που βρίσκονταν στην Ιταλία υπέκυψαν μπροστά στις απειλές των Γερμανών φασιστών.

Υπάκουσαν όλα τα τμήματα, εκτός από αυτά της Ρόδου,  της Σάμου, της Λέρου, της Κέρκυρας και οι μεραρχίες  Πινερόλο στη Θεσσαλία και η Μεραρχία  Άκουι, στην Κεφαλονιά. Από τις δυνάμεις αυτές μόνον οι δυνάμεις της Σάμου (που πέρασαν στη Μικρά Ασία με τη βοήθεια των Άγγλων) και η μεραρχία Πινερόλο  (η οποία, αρχικά φυγαδεύτηκε από τον ΕΛΑΣ και κατόπιν αφοπλίστηκε)  δεν αιχμαλωτίστηκαν από τους Γερμανούς.

Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ Ο ΑΦΟΠΛΙΣΜΟΣ

Στο βιβλίο του «Ο ΕΛΑΣ» ο στρατηγός Στέφανος Σαράφης (Υ.Σ.3), γράφει,  σχετικά με το θέμα του αφοπλισμού της, τα εξής: «Το Σύνταγμα Ιππικού της Αόστα της Μεραρχίας Πινερόλο των Ιταλών που ήταν στα Τρίκαλα, κατάφεραν οι οργανώσεις ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, να φύγει πάνοπλο όπως ήταν και να μεταφέρει όλο τον οπλισμό του – τρόφιμα και πολεμοφόδια -και να τα αποθηκεύσει στην Κιάνα, μέσα στο ποτάμι, όπου ήταν δάσος από πλατάνια.. εκεί μέσα στο ποτάμι, είχαν τα οχυρά τους έτοιμοι να προβάλουν κάθε αντίσταση σε επίθεση από ξηρά και αέρα. Η επιχείρηση  -του αφοπλισμού της - πραγματοποιήθηκε στις 14 Οκτωβρίου του 1943,εκεί,  στην περιοχή Κιάνα της Δρακότρυπας, τη σημερινή Τρυγόνα .. Μετά την παράδοση των Ιταλών, δύναμη των ανταρτών μετακινήθηκε στο χωριό Καππά, με σκοπό την παράδοση της επιλαρχίας που είχε οχυρωθεί εκεί, γεγονός που συνέβη χωρίς αιματοχυσία το βράδυ της ίδιας μέρας..

Με τον αφοπλισμό των Ιταλών ο ΕΛΑΣ έγινε  ισχυρός σε οπλισμό και πολεμικό υλικό. Ο ελληνικός λαός πίστεψε πλέον πως έρχεται το τέλος του φασισμού. Πολλοί Έλληνες αξιωματικοί που δεν είχαν λάβει μέρος στην Εθνική Αντίσταση, ήρθαν και τάχτηκαν στον ΕΛΑΣ, καθώς και πολλοί νέοι από τα χωριά του κάμπου και τις πόλεις κλπ. Ο λαϊκός μας στρατός έγινε πλέον πραγματικός στρατός και άνοιξε μέτωπα παντού, όπου είχαν φυλάκια οι Γερμανοί και δεν τους άφηνε να ξεμυτίσουν πουθενά. Κάθε μέρα τούς έκανε επιθέσεις και τους ανάγκαζε να συγκεντρώνονται στα στρατόπεδα τους και τελικά να φύγουν από την πατρίδα μας»

Είναι, δε, χαρακτηριστικό ότι ένα περίπου μήνα μετά, στις 14 Νοεμβρίου 1943, συζητήθηκε εκτενέστατα το θέμα στο Βρετανικό πολεμικό συμβούλιο και πάρθηκαν αποφάσεις. Ενώ ο Ουίνστον Τσώρτσιλ δήλωνε πως : «Η συνθηκολόγηση τον Σεπτέμβριο του 1943 μετέβαλε την όλη ισορροπία των δυνάμεων στην Ελλάδα. Ο ΕΛΑΣ κατόρθωσε να αποκτήσει μεγάλο μέρος του ιταλικού οπλισμού και έτσι απέκτησε στρατιωτική υπεροχή…»

ΥΜΝΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΡΔΙΤΣΑ

Μέσα από την εξιστόρηση  των, προηγουμένων γεγονότων για την παρουσία της ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ ΠΙΝΕΡΟΛΟ στην Ελλάδα, την ταραχώδη περίοδο  το 1940-1944, δίνεται η ευκαιρία,  συνοψίζοντας, να επισημάνουμε τις  προαναφερθείσες ανεπανάληπτες πρωτιές της Καρδίτσας εκείνης της περιόδου.

1^ον Στην Εαρινή Επίθεση των Ιταλών από τις 9 Μαρτίου 1941 , στο ύψωμα 731 οι δυνάμεις του Άξονα υπέστησαν από το δυτικοθεσσαλικό 5^ο Σ Π την πρώτη ήττα σε μεγάλη μάχη στην Ευρώπη στον Β Παγκόσμιο  Πόλεμο.

2^ΟΝ Η Θεσσαλία υπήρξε πρωταγωνίστρια στην Εθνική Αντίσταση των Ελλήνων την περίοδο 1941-44 και μάλιστα με την μεγαλύτερη αναλογικά συμμετοχή των κατοίκων από ολόκληρη την Ελλάδα. Επίσης η Καρδίτσα υπήρξε από τις 11 Μαρτίου 1943 «Η ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ» και  «Η ΠΡΩΤΗ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ». και

3^ον Η Μεραρχία Πινερόλο, υπήρξε όχι μόνον η μοναδική ιταλική δύναμη στον χερσαίο χώρο σε ολόκληρη την Ευρώπη που δεν παραδόθηκε στους Γερμανούς, αλλά και η μοναδική  που ο οπλισμός της πέρασε στη Εθνική Αντίσταση μετά τον αφοπλισμό της. Σε αυτό συνετέλεσαν και οι Αντιστασιακές δυνάμεις της περιοχής μας. Παράλληλα, δε,  οι κάτοικοι της ορεινής ζώνης των Αγράφων, αλλά  και του πεδινού τμήματος του νομού,  προστάτεψαν και διέσωσαν από τους Γερμανούς χιλιάδες Ιταλούς στρατιώτες και  αξιωματικούς, παρότι είχαν περάσει τα πάνδεινα την περίοδο της Ιταλικής κατοχής.                      

Υ.Σ.1 Πάντα τονίζω ότι σε όλους τους Απελευθερωτικούς Αγώνες και την Εθνική Αντίσταση ότι η δυτική Θεσσαλία υπήρξε, χωρίς αμφιβολία, ο θετικός πρωταγωνιστής των αγώνων. Ενώ  τις περισσότερες φορές έγραψε και τον επίλογό τους. 

Υ.Σ.2 Όλες οι στρατιωτικές δυνάμεις των Ιταλών στον πόλεμο αναφέρονται με το όνομα της καταγωγής και επιστράτευσης των στρατιωτών τους, όπως «Άκουι», «Βενέτσια», « «Κούνεο», «Μπρένερο», «Πινερόλο», «Φλωρεντία», «Αρέτσο». Το ίδιο γίνεται και με τις περισσότερες στρατιωτικές δυνάμεις των Τούρκων, Βουλγάρων κ.λ.π. στους πολέμους του περασμένου αιώνα. Αντίθετα στις  Ελληνικές στρατιωτικές μονάδες δίνονται ονόματα με αριθμούς ή τα ονόματα των διοικητών τους όπως 1^η Μεραρχία, του Δαβάκη, 5^ο Σύνταγμα Πεζικού, 9^ο Τάγμα Ευζώνων κ.λ.π. Με αποτέλεσμα να μη  αναφέρεται η λέξη Καρδίτσα, δηλαδή του πρωταγωνιστή των πολεμικών γεγονότων, ούτε στην απελευθέρωση της Ηπείρου και της Μακεδονίας  την Μικρά Ασία  ή την Πίνδο και το 731 στον πόλεμο του 1940-41. Να μη γνωρίζουμε, πολλές φορές, την μοναδική αποτελεσματικότητα και την τεράστια συμβολή τών δυτικοθεσσαλικών τμημάτων σε όλους τους απελευθερωτικούς αγώνες της νεότερης ιστορίας της Ελλάδας, δηλαδή τον Α και Β Βαλκανικούς Πολέμους, τη Μικρασιατική Εκστρατεία και τον πόλεμο του 1940-41.

Υ.Σ.3  Ο στρατηγός Σαράφης γεννήθηκε στα Τρίκαλα, με καταγωγή από τα Άγραφα του νομού  Καρδίτσας. Η μητέρα του κατήγετο από την περιοχή της Καρδίτσα ( ο παππούς του  από τη Στεφανιάδα και η γιαγιά του από το Ζωγλόπι- σημερινή Ραχούλα). Ενώ η γιαγιά του, από τον πατέρα του, ήταν από τη Γράλιστα- σημερινό Ελληνόπυργο.