Καρκίνος Προστάτη-Άρθρο του Κλάψα Βασίλη Χειρουργός Ουρολόγος-Ανδρολόγος

Ο καρκίνος του προστάτη είναι ο συχνότερος καρκίνος στους άντρες και η δεύτερη σε συχνότητα αιτία θανάτου από καρκίνο (μετά τον καρκίνο του πνεύμονα.

Η συντριπτική πλειοψηφία των προστατικών καρκίνων σε πρώιμα στάδια δεν προκαλεί καθόλου συμπτώματα. Για το λόγο αυτό η έγκαιρη διάγνωση είναι ο ακρογωνιαίος λίθος στην αντιμετώπιση της συγκεκριμένης πάθησης, γεγονός που αντανακλάται τόσο στο προσδόκιμο επιβίωσης του ασθενούς όσο και στην ποιότητα ζωής του. Η διάγνωση είναι απλή και βασίζεται στον περιοδικό έλεγχο του PSA (ειδικό προστατικό αντιγόνο) με μια απλή εξέταση αίματος, καθώς και στην αναντικατάστατη δακτυλική εξέταση του αδένα. Οι αντλούμενες κλινικές πληροφορίες από τις παραπάνω εξετάσεις θα θέσουν την ένδειξη για βιοψία του προστάτη. Ο συγκεκριμένος έλεγχος πρέπει να γίνεται από την ηλικία των 50 και μετά, εκτός αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό προστατικού καρκίνου οπότε ο έλεγχος ξεκινά από τα 45 έτη. Η βιοψία του προστάτη γίνεται υπό υπερηχογραφικό έλεγχο του αδένα με ειδική διορθική κεφαλή. Λαμβάνονται ιστοτεμάχια και από τους δυο προστατικούς λοβούς (συνήθως 10-12 ιστοτεμάχια συνολικά) και στη συνέχεια αποστέλλονται για παθολογοανατομική εξέταση.

Η θεραπεία του προστατικού καρκίνου ποικίλλει ανάλογα με την εντόπιση και την έκταση του καρκινώματος αλλά και τις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε ασθενούς

Α. ΕΝΤΟΠΙΣΜΕΝΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΗ

Χειρουργείο: H ριζική προστατεκτομή αποτελεί το χρυσό κανόνα στην αντιμετώπιση του προστατικού, κλινικά εντοπισμένου, καρκίνου. Διακρίνεται στην ανοικτή και ενδοσκοπική (λαπαροσκοπική, ρομποτική) προσπέλαση και έχει ως στόχο την αφαίρεση του προστάτη, των σπερματοδόχων κύστεων και των λεμφαδένων της πυέλου. Ανεξαρτήτως της μεθόδου το ογκολογικό αποτέλεσμα είναι το ίδιο, αλλά οι ενδοσκοπικές μέθοδοι υπερτερούν λόγω της μικρότερης νοσηλείας και του μικρότερου μετεγχειρητικού πόνου. Κύριες επιπλοκές του χειρουργείου αποτελούν η στυτική δυσλειτουργεία (15-100% σε διάφορες σειρές ασθενών) και σε μικρότερο ποσοστό η ακράτεια ούρων. Σε κάθε περίπτωση ο Ουρολόγος-Ανδρολόγος θα προτείνει τις εναλλακτικές θεραπείες που υπάρχουν σε αυτά τα ζητήματα, οι οποίες πλέον είναι αρκετές και με μόνιμα θεραπευτικά αποτελέσματα.

Ακτινοβολία: Διακρίνεται στην εξωτερική ακτινοβολία και στη βραχυθεραπεία, αποτελεί ενδεδειγμένη επιλογή για ασθενείς που δεν είναι κατάλληλοι ή που δεν επιθυμούν τη χειρουργική επέμβαση

Ενεργός παρακολούθηση (active surveillance): Περιλαμβάνει τον τακτικό έλεγχο του ασθενούς, αφού ο καρκίνος του προστάτη είναι μια νόσος με αργή εξέλιξη. Απευθύνεται σε καλά πληροφορημένους ασθενείς με συγκεκριμένα κλινικά χαρακτηριστικά ανάλογα με την ηλικία και την έκταση της νόσου.

Β. ΜΗ ΕΝΤΟΠΙΣΜΕΝΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΗ

Ορμονοθεραπεία: Πρόκειται για συμπτωματική θεραπεία που μειώνει τα επίπεδα τεστοστερόνης του αίματος σε επίπεδα ευνουχισμού. Η έλλειψη τεστοστερόνης σταματάει την ανάπτυξη του προστατικού καρκίνου (ορμονοευαίσθητος καρκίνος). Κύριες παρενέργειες της θεραπείας είναι οι εξάψεις, η στυτική δυσλειτουργεία, η οστεοπόρωση, η αύξηση του σωματικού βάρους κτλ. Για την αποφυγή των παραπάνω παρενεργειών τα τελευταία χρόνια αποτελεί κοινή κλινική τακτική η διακοπτόμενη ορμονοθεραπεία με την ταυτόχρονη στενή παρακολούθηση του PSA. Τα τελευταία χρόνια έχουν κάνει την εμφάνισή τους νέοι ορμονικοί χειρισμοί ( αμπιρατερόνη, ενζαλουταμίδη κ.α) που έχουν αυξήσει τόσο το προσδόκιμο επιβίωσης, όσο και την ποιότητα ζωής των συγκεκριμένων ασθενών.

Χημειοθεραπεία: Έχει ένδειξη σε προχωρημένη συμπτωματική μεταστατική νόσο που είναι ανθεκτική στην ορμονοθεραπεία. Στο στάδιο αυτό απαιτείται η ταυτόχρονη παρακολούθηση του ασθενούς από ομάδα ειδικών (ογκολόγος, ουρολόγος, ακτινοθεραπευτής κτλ).

Ειδικό Προστατικό Αντιγόνο ( PSA ) : Μία χρήσιμη εξέταση για καλά ενημερωμένους άνδρες.

Τι είναι το PSA;

To PSA ή αλλιώς ειδικό προστατικό αντιγόνο,αποτελεί ένα συστατικό του σπέρματος που παράγει ο προστάτης αδένας.Κύρια φυσιολογική του λειτουργία είναι η υγροποιήση του σπέρματος,γεγονός που διευκολύνει την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων.Μικρές ποσότητες του PSA διαφεύγουν στην κυκλοφορία του αίματος,οπου και δύναται να μετρηθεί μετά από μία απλή αιμοληψία.

Σε ποιους απευθύνεται;

Το PSA πρέπει να προσφέρεται ως επιλογή σε καλά ενημερωμένους άνδρες,50-75 ετών,που είναι διατεθειμένοι να υποβληθούν σε προληπτικό έλεγχο για τον καρκίνο του προστάτη.Σε περίπτωση θετικού οικογενειακού ιστορικού ο έλεγχος προτείνεται να αρχίζει από τα 45 έτη.

Ποιες είναι οι φυσιολογικές τιμές;

Δεν υπάρχουν ευρέως φυσιολογικές τιμές. Το PSA αυξάνει με την πάροδο της ηλικίας. Σε γενικές γραμμές τιμές από 2.5 ng/ml στην ηλικία των 50 και μεγαλύτερες από 4 ng/ml στην ηλικία των 60 χρήσουν περαιτέρω διερεύνησης από εξειδικευμένο ουρολόγο, ο οποίος θα επιλέξει αυτούς τους ασθενείς που χρειάζονται βιοψία του αδένα.Μικρότερες τιμές στις αντίστοιχες ηλικίες απαιτούν παρακολούθηση σε χρονικά διαστήματα 2-8 ετών ανάλογα με το ιστορικό του υπό εξέταση άνδρα.Τέλος τιμές μεγαλύτερες του 10 ng/ml αποτελούν στο πλείστο των περιπτώσεων σαφή ένδειξη βιοψίας του προστάτη.

Πότε αυξάνει το PSA;

Το PSA δεν είναι μία εξέταση ειδική για τον καρκίνο, αλλά μία εξέταση ειδική για τον προστάτη.Με άλλα λόγια εκτός από τον καρκίνο του προστάτη,το PSA μπορεί να αυξηθεί λόγω της καλοήθους διόγκωσης (υπερπλασίας) του προστάτη καθώς και φλεγμονή του αδένα (προστατίτιδα) συμπτωματικής ή μη.Παροδικές,μικρές αυξήσεις μπορούν επίσης να προκύψουν μετά από ιατρογενείς χειρισμούς ( δακτυλική εξέταση,διορθικός υπέρηχος,κυστεοσκόπηση),ουρολοιμώξεις και έντονη σεξουαλική δραστηριότητα.

Ποια είναι τα πλεονεκτήματα της εξέτασης;

Ο βασικός στόχος της εξέτασης είναι η πρώιμη ανίχνευση κλινικά σημαντικών καρκίνων. Η έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του προστάτη,ειδικά των πιο επιθετικών μορφών,αυξάνει δραματικά την επιτυχία της θεραπείας,με αποτέλεσμα στο πλέιστο των ασθενών να μιλάμε για πλήρη ίαση.Μελέτες έχουνε δείξει ότι η εισαγωγή του PSA στην κλινική πράξη την τελευταία 20ετία έχει μειώσει την θνησιμότητα του προστατικού καρκίνου περίπου κατά 20%.

Ποια είναι τα μειονεκτήματα της εξέτασης;

Αύξηση του PSA δεν σημαίνει πάντοτε καρκίνος του προστάτη.Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα πολλοί ασθενείς να ταλαιπωρούνται με άγχος,συχνές επισκέψεις στο γιατρό και περιττές ιατρικές πράξεις όπως οι συνεχείς βιοψίες του προστάτη.Το δεύτερο σημαντικό μειονέκτημα είναι η υπερδιάγνωση,δηλαδή η ανακάλυψη προστατικών καρκίνων χαμηλής επιθετικότητας που πιθανώς να μην ενοχλήσουν ποτέ τον ασθενή ακόμη και χωρίς θεραπεία.Η υπερδιάγνωση σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις οδηγεί σε υπερθεραπεία με όλα τα επακόλουθα των πιθανών επιπλοκών να επιρεάζουν την ποιότητα ζωής των ασθενών.

Συμπερασματικά...

Το PSA δεν είναι μια τέλεια εξέταση. Εντούτοις σε έμπειρα χέρια μπορεί να αποτελέσει ένα πολύτιμο εργαλείο για την πρόληψη,διάγνωση και τη θεραπεία του προστατικού καρκίνου τουλάχιστον μέχρι η βασική έρευνα επιτρέψει νέων τελειότερων δεικτών για την υγεία του προστάτη.

 

Κλάψας Βασίλης Χειρουργός Ουρολόγος-Ανδρολόγος